Μια ένεση θετικής ενέργειας

Σχεδίαζα να γράψω  ένα άρθρο για τη σχέση Γραφικότητας και Πολιτικής με αφορμή πολλά συμπτώματα που βλέπουμε γύρω μας. Όμως ένιωσα να πνίγομαι. Πάλι μιζέρια; Πάλι γκρίνια; Πάλι μαυρίλα ; Μου φάνηκε πολύ να αφιερώσω το υπέροχο χθεσινό απόγευμα σε κάτι θλιβερές υπάρξεις πολιτικών, που μας ταλαιπωρούν αισθητικά και πραγματικά με την αχρειότητά τους.  Τελικά, ναι, «Ζουν ανάμεσά μας» !!! Μέγιστε Τζον Κάρπεντερ, το είχες ήδη προφητεύσει εδώ και χρόνια με την ταινία σου «They Live». Όχι μόνο ζουν ανάμεσά μας αλλά είναι και πολλοί οι εξωγήινοι …

Έτσι, προτίμησα να φορέσω τα αθλητικά μου παπούτσια και να πάω για τρέξιμο δίπλα στη λίμνη. Όταν ξεκίνησα τη διαδρομή, που φυσικά ήταν υπέροχη, έβαλα το mp3 player στην επιλογή «random» και ο καλός Θεός των δρομέων με πήγε εκεί που έπρεπε:  Σε μια συλλογή με μουσική από το Μάλι. Με τις πρώτες νότες από το «Tenhert» των Tinariwen, το λιμναίο τοπίο χάθηκε γύρω μου και βρέθηκα να τρέχω μέσα στο ηλιοβασίλεμα στην απεραντοσύνη της Σαχάρας και δίπλα μου να περνούν οι μεγαλόπρεπες, περήφανες  φιγούρες των Τουαρέγκ πάνω στις καμήλες τους.

Ταξίδι με όλη τη σημασία της λέξης, ταξίδι των αισθήσεων, του νου, του σώματος. Απόδραση σε ένα άλλο σύμπαν κυριολεκτικά. Και τι δεν άκουσα !!! Αφού εξάντλησα ότι υπήρχε στο playlist από μπλουζ της ερήμου με τις φονικές κιθάρες των Τουαρέγκ και τα ονειρικά φωνητικά  (Tinariwen, Toumast, Terakaft, Tartit, Tamikrest), πέρασα στους υπόλοιπους θρύλους της μουσικής του Μάλι: τον πατριάρχη Άλι Φάρκα Τουρέ (Ali Farka Toure), που έφυγε και  λείπει τόσο πολύ από τον κόσμο της παγκόσμιας μουσικής . Tους υπέροχους Αμαντού και Μαριάμ (Amadou et Mariam), ένα ζευγάρι εκ γενετής τυφλών, που κάνουν την πιο φωτεινή μουσική που μπορείς να φανταστείς. Tο «αηδόνι» του Μάλι, την Ουμού Σανγκαρέ (Oumou Sangare). Tο μοναδικό Σαλίφ Κεϊτά (Salif Keita), που έχει εμφανιστεί πολλές φορές και στην Ελλάδα. Tον μάστερ του έγχορδου κόρα Τουμάνι Ντιαμπατέ (Toumani  Diabate). Τη ντίβα Ροκία Τραορέ (Rokia Traore). Το σύγχρονο μεγάλο σταρ Μπασεκού Κουγιατέ (Bassekou Kouyate). Προς το τέλος της διαδρομής έκανα μια μικρή παράκαμψη στη Νιγηρία και έβαλα για το κλείσιμο του ταξιδιού ένα πραγματικό δυναμίτη:  το “Let’s start” του μυθικού Φέλα Κούτι  (Fela Kuti) σε ζωντανή ηχογράφηση με τον Τζίντζερ Μπέικερ στα κρουστά. Εκτόνωση υψηλών οκτανίων !!!

Το Μάλι είναι μια από τις πιο φτωχές  χώρες του πλανήτη. Νομίζω όμως ότι είναι η πλουσιότερη χώρα του κόσμου σε μουσική. Είναι αδιανόητος ο αριθμός των καταπληκτικών μουσικών και συγκροτημάτων παγκόσμιας ακτινοβολίας,  που προέρχονται από μια τόσο μικρή και φτωχή χώρα.

Tinariwen

Ali Farka Toure

Amadou et Mariam

Toumani Diabate

Rokia Traore

Bassekou Kouyate

Δυστυχώς από το 2012 και μετά το βόρειο τμήμα του Μάλι ελέγχεται από φανατικούς ισλαμιστές, που έχουν επιβάλει τη σαρία και έχουν απαγορεύσει κάθε είδος μουσικής. Έτσι λοιπόν, πολλοί από τους σπουδαίους αυτούς μουσικούς έχουν αναγκαστεί να εκπατριστούν είτε μέσα στη χώρα τους είτε στο εξωτερικό.  Θύμα αυτής της κατάστασης είναι και το παγκόσμιας φήμης  Φεστιβάλ της Ερήμου, που γινόταν κάθε χρόνο στο Τιμπουκτού και φιλοξενούσε πολλούς από αυτούς τους καλλιτέχνες σε μια  πολύχρωμη, καταπληκτική συνάντηση μουσικής δημιουργίας και παράδοσης . Αλλά ας μη χάνουμε την ελπίδα μας…  Μπορεί αυτό το μεγάλο μας ταξιδιωτικό και μουσικό απωθημένο κάποτε να γίνει πραγματικότητα !!! Δεν πειράζει να ονειρευόμαστε…

Η συγγνώμη είναι δύσκολο πράγμα…

Αυτές τις ημέρες γίνεται μεγάλη συζήτηση για την επίσκεψη του Μπαράκ Ομπάμα στη Χιροσίμα. Είναι ο πρώτος εν ενεργεία πρόεδρος των ΗΠΑ, που επισκέπτεται την πόλη, που κατέστρεψε ολοσχερώς η αμερικανική ατομική βόμβα στις 6 Αυγούστου 1945 με εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς και μερικές χιλιάδες επιζήσαντες ζωντανούς-νεκρούς τους περιώνυμους  «χιμπακούσα» (hibakusha). O Ομπάμα, που διανύει τους τελευταίους μήνες της θητείας του, έχει αποδυθεί για την υστεροφημία του σε μια προσπάθεια να κλείσει για τη χώρα του παλιούς ανοιχτούς λογαριασμούς (αν και μάλλον με τη μέθοδο του «όπως-όπως»). Έτσι επισκέφθηκε πρώτα την Κούβα σε μια άνευ προηγουμένου ιστορική κίνηση έτσι για το λιώσιμο του πάγου, χωρίς όμως κάτι πιο χειροπιαστό. Ίσως χρειαστεί πολύς ακόμη χρόνος για να ξαναγίνει η Κούβα αυτό που ήταν και πριν την επανάσταση, δηλαδή το καζίνο, θέρετρο και ου μην αλλά και το μπ…δέλο της Αμερικής (νομίζω ότι  πάλι εκεί θα καταλήξει -δυστυχώς- λόγω της τωρινής της ανέχειας, όταν ανοίξουν οι κρουνοί των δολαρίων). Στη συνέχεια, πέρασε από το Βιετνάμ, όπου το σπουδαιότερο που προέκυψε -πέρα από ένα λόγο περί ελευθερίας της έκφρασης που εκφώνησε- ήταν η  άρση του εμπάργκο της πώλησης αμερικανικών όπλων στους  Βιετναμέζους !!!  Κάτι μου λέει ότι ο Χο-Τσι-Μινχ και ο στρατηγός Γκιάπ θα στριφογυρίζουν στον τάφο τους… Άρα, όλοι καταλάβαμε το σκοπό της επίσκεψης, που δε μπορεί παρά να χαρακτηριστεί σημαντική … για την αμερικανική βιομηχανία όπλων.

Στη επίσκεψη της Χιροσίμα δεν έχουμε να κάνουμε φυσικά με ένα εχθρικό κράτος, αλλά με ένα ιστορικό χρωστούμενο:  Θα ζητήσει συγγνώμη ο Πρόεδρος των ΗΠΑ για τη ρίψη της ατομικής βόμβας ; Πρέπει να ζητήσει ; Καλά, για να μην ταλαιπωρούμαστε άδικα, δεν πρόκειται να ζητήσει συγγνώμη. Το πολύ που θα πει είναι η ηθική ευθύνη που έχει η Αμερική ως η πρώτη χώρα που χρησιμοποίησε πυρηνικά να φροντίσει να μην ξανασυμβεί κάτι τέτοιο.

Η περίπτωση της λήξης του πολέμου στον Ειρηνικό μεταξύ Ιαπωνίας και Συμμάχων αποτελεί κατά τη γνώμη μου ένα από τα πιο ενδιαφέροντα σύγχρονα ιστορικά αμφιλεγόμενα. Θα έπρεπε να πέσουν οι ατομικές βόμβες για να τελειώσει ο πόλεμος ενωρίτερα ή όχι; Οι ΗΠΑ υπολόγιζαν ότι μια ενδεχόμενη εισβολή τους στην Ιαπωνία θα κόστιζε τουλάχιστον 1,5 εκατομμύριο νεκρούς και κάποια χρόνια επιπλέον πολέμου. Από την άλλη, η Ιαπωνία βαρύνεται και αυτή στη διάρκεια του Β΄ Π.Π. με ασύλληπτα εγκλήματα πολέμου σε βάρος αμάχων πληθυσμών στην Ασία, κυρίως στην Κίνα, την Κορέα, τη Βιρμανία, την Ινδονησία και αλλού. Είναι γνωστό το τεράστιο έγκλημα με τις εκατοντάδες χιλιάδες γυναικών που κρατούνταν αιχμάλωτες ως σεξουαλικές σκλάβες για τον ιαπωνικό στρατό. Ακόμη, η ανατριχιαστική σφαγή της Νανκίνγκ στην Κίνα με πάνω από 250.000 νεκρούς αμάχους και αναρίθμητες άλλες φρικαλεότητες τόσο σε αιχμαλώτους πολέμου όσο και σε ανυπεράπιστες  γυναίκες, παιδιά και ηλικιωμένους.

Εγείρεται λοιπόν το ερώτημα:  Για όλα αυτά ζήτησε ποτέ κάποια συγγνώμη η Ιαπωνία;  Έδωσε ποτέ αποζημιώσεις στα θύματα και τις οικογένειές τους; Η απάντηση είναι ότι έδωσε ελάχιστες χρηματικές αποζημιώσεις σε γυναίκες που υπήρξαν σεξουαλικές σκλάβες και τα ποσά ήταν επιεικώς αστεία (600-1000 δολλάρια !!!). Όσο για συγγνώμη, κανείς  Ιάπωνας  πολιτικός δε ζήτησε ποτέ συγγνώμη για το παρελθόν της χώρας του. Προς τιμήν του, ο μόνος που το τόλμησε έστω και χλιαρά ήταν ο γηραιός πρωθυπουργός Τομιίτσι  Μουραγιάμα το 1995. Ο Μουραγιάμα ήταν ο πρώτος και μοναδικός από όσο γνωρίζω σοσιαλδημοκράτης πρωθυπουργός στην ιστορία της Ιαπωνίας, όπου οι πρωθυπουργοί παγίως εκλέγονται από το συντηρητικό Φιλελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα (LPD). Φαίνεται λοιπόν ότι τους … ξέφυγε και έκανε μια δήλωση του στυλ: « Η Ιαπωνία λυπάται για τον πόνο που προκάλεσε στους γείτονές της» και αυτό ήταν όλο. Ούτως ή άλλως η θητεία του ήταν μικρή και έκτοτε τσιμουδιά.

Tomiichi Murayama

Έχει επίσης ενδιαφέρον το πώς  ο αυτοκράτορας Χιροχίτο λίγες μέρες μετά τη ρίψη των ατομικών βομβών αποφάσισε τη συνθηκολόγηση.  Αρχικά κατάφερε με τα χίλια ζόρια να αποφύγει πραξικόπημα των σκληροπυρηνικών στρατηγών του, που αρνούνταν τη συνθηκολόγηση -οι περισσότεροι από αυτούς αυτοκτόνησαν κάνοντας  sepuku (χαρακίρι). Στη συνέχεια, υπήρξε τεράστιο θέμα για την αυτοκρατορική αυλή το πώς ο Αυτοκράτορας, -που ας μην ξεχνάμε ότι τότε κατείχε κανονικά τη θέση του … Θεού στην Ιαπωνία-θα ανακοίνωνε τη συνθηκολόγηση στους υπηκόους του. Η ανακοίνωση αυτή έγινε με ένα ηχογραφημένο σε δίσκο γραμμοφώνου μήνυμα, που έμεινε στην ιστορία προσφυώς και άκρως …ιαπωνικά ως «Το μήνυμα της μαργαριταρένιας φωνής» (Gyokuon-hōsō).  Σε αυτό ο Αυτοκράτορας  Χιροχίτο, που μιλούσε για πρώτη φορά στους υπηκόους του και άκουγαν τη φωνή του (Θεός γαρ…), χρησιμοποίησε  για τα προσχήματα την αρχαία κλασική ιαπωνική γλώσσα, που ελάχιστοι  καταλάβαιναν. Αλλά και όσοι καταλάβαιναν,  εξαιτίας της περίτεχνης διατύπωσης πάλι από τα …συμφραζόμενα και με δυσκολία θα έβγαζαν το συμπέρασμα ότι η Ιαπωνία συνθηκολογεί. Έτσι λοιπόν, μια χώρα που τόσο δυσκολεύεται να παραδεχθεί την ήττα της, δεν είναι περίεργο που δυσκολεύεται να ζητήσει και συγγνώμη.

Συνεπώς, στη διεθνή πολιτική οι συγγνώμες για τα ιστορικά πεπραγμένα είναι πολύ δύσκολο πράγμα. Είναι επίσης εξαιρετικά δυσχερές ένας συγκεκριμένος ηγέτης να πάρει πάνω του όλη την ιστορική ευθύνη για μια συλλογική συγγνώμη της χώρας του. Δεν είναι το ίδιο, όπως μεταξύ δύο ανθρώπων, που ο ένας ζητά συγγνώμη από τον άλλο (που και αυτό πάλι δύσκολο είναι εδώ που τα λέμε…). Εξαρτάται φυσικά και από το θράσος, που κάποιες χώρες διαχρονικά κουβαλάνε. Είναι για παράδειγμα αδιανόητο νομίζω να φαντασθεί κανείς οποιονδήποτε Τούρκο ηγέτη (και ιδίως τον τωρινό…) να ζητάει συγγνώμη για τη γενοκτονία των Αρμενίων ή των Ελλήνων του Πόντου…

Για όποιον θέλει να δει τις πολιτικές συγγνώμες, μικρές και μεγάλες, που εκφράστηκαν μέσα στην ιστορία από το 1077 μ.Χ. μέχρι σήμερα (Απρίλιος 2016), ιδού μια πολύ ενδιαφέρουσα λίστα, που κατήρτισε ο καθηγητής Γκράχαμ Ντοντς του Πανεπιστημίου Κονκόρντια στο Μόντρεαλ.

https://www.google.gr/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=2&cad=rja&uact=8&ved=0ahUKEwjU5IyY3frMAhWrBsAKHfW-A9AQFggmMAE&url=http%3A%2F%2Fwww.humanrightscolumbia.org%2Fsites%2Fdefault%2Ffiles%2Fdocuments%2Fahda%2Fpolitical_apologies.pdf&usg=AFQjCNHIq8g4rwC9I0GNRROdz2R6HpV3AQ&sig2=Dsq2hGIeSdRleIlRyiWYhg

Η Γαληνοτάτη Δημοκρατία

Στα σχολικά μας χρόνια νομίζω  ότι ένα από τα πιο ταλαιπωρημένα μαθήματα ήταν και εξακολουθεί να είναι η ιστορία. Έχω την άποψη ότι η καλή γνώση της ιστορίας αλλά και της γεωγραφίας είναι ο πυρήνας μιας στέρεης εγκύκλιας μόρφωσης. Το πώς διδάσκονται διαχρονικά αυτά τα μαθήματα στο ελληνικό σχολείο είναι μια άλλη συζήτηση, πονεμένη και δυσάρεστη, γι’ αυτό αιδημόνως την αφήνω στην άκρη. Έτσι  πολλά πράγματα ακούσαμε στο σχολείο και μας πέρασαν τελείως «ξώφαλτσα» αλλά και αργότερα ποτέ δεν αναρωτηθήκαμε τι στο καλό ήταν αυτά.  Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Βενετία. Συναντήσαμε συχνά και ακούσαμε για τη Βενετία, τους Ενετούς, τη Γαληνοτάτη Δημοκρατία, τους Δόγηδες, αλλά ελάχιστα αναρωτηθήκαμε τι ήταν αυτό το πανίσχυρο κράτος,  που είχε μια ιστορική διάρκεια όση σχεδόν και το Βυζάντιο (1.100 χρόνια) και μάλιστα σε μεγάλο διάστημα παράλληλη με αυτό (697-1797).

Το κενό αυτό στην ιστορική γνώση για τη Βενετία καλύπτει με πληρότητα το βιβλίο «Η Ιστορία της Βενετίας» (εκδόσεις Φόρμιγξ) του Τζον Τζούλιους Νόργουιτς (John Julius Norwich). Ο συγγραφέας είναι από τους αγαπημένους μου σύγχρονους Βρετανούς ιστοριογράφους, που αποτελούν μια ξεχωριστή σχολή ιστορικών με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Ο Νόργουιτς έχει εξειδικευθεί στην ιστορία του Μεσαιωνικού Κόσμου της Μεσογείου, συνεχίζοντας στον τομέα αυτό το μνημειώδες έργο του σερ Στήβεν Ράνσιμαν (Sir Steven Runciman). Πριν ασχοληθεί με τη συγγραφή ο Τζον Τζούλιους Νόργουιτς υπήρξε διπλωμάτης καριέρας. Υπηρέτησε στο Φόρεϊν Όφις ως πρέσβης της Μ.Βρετανίας στο Λίβανο και τη Γιουγκοσλαβία και ήταν επικεφαλής της αντιπροσωπείας της χώρας του στη Διάσκεψη της Γενεύης για τον περιορισμό των πυρηνικών όπλων. Όμως το μεγάλο πάθος του ήταν η ιστοριογραφία και ειδικότερα το Βυζάντιο και η Βενετία. Πριν από χρόνια διάβασα μετά βουλιμίας την τρίτομη Ιστορία του Βυζαντίου, που έγραψε και είναι καταπληκτική, αν και μάλλον δυσεύρετη στην ελληνική αγορά. Είναι μάλιστα από τους ξένους συγγραφείς,  που αποτιμά θετικά την ιστορία του Βυζαντίου και είναι γενικά λίγοι όσοι εξ αυτών έχουν αυτή τη γνώμη. Οι περισσότεροι δε χρωστάνε καλή κουβέντα για το Βυζάντιο και την Ορθοδοξία που αναπόφευκτα το συνοδεύει…

John Julius Norwich

Το άλλο πάθος του Νόργουιτς είναι όπως είπαμε η Βενετία και γι’αυτό ήταν για πολλά χρόνια πρόεδρος του Ιδρύματος για τη Διάσωση των Μνημείων της Βενετίας.  Το συγγραφικό του έργο γι’αυτή περιλαμβάνει και ένα ακόμη τόμο με τίτλο: «Βενετία η παραδεισένια πόλη».

 

Σε αυτόν αφηγείται την ιστορία της Βενετίας μέσω των εμπειριών και των αντιδράσεων διασήμων επισκεπτών του δεκάτου ενάτου αιώνα, των: Ναπολέοντα Βοναπάρτη, Μπάιρον, Τζον Ράσκιν, Χένρι Τζέιμς, Ρίχαρντ Βάγκνερ, Τζέιμς Ουίστλερ και Ρόμπερτ Μπράουνινγκ. Όμως «όλα τα λεφτά» είναι η Ιστορία της Βενετίας και ο πλούτος των γνώσεων που προκύπτει από την ανάγνωσή της είναι τεράστιος και άκρως ενδιαφέρων. Αντί πολλών, επισημαίνω τα λίγα ακόλουθα:

 

Η Βενετία ιδρύθηκε κυριολεκτικά από το πουθενά και ….στο πουθενά. Διάφοροι πληθυσμοί της Βόρειας Ιταλίας κυνηγημένοι από τις εισβολές των Ούννων και των Λομβαρδών κατέφυγαν στα έλη και τους λασπότοπους, που βρίσκονταν στο μυχό του βόρειου τμήματος της Αδριατικής. Οι άνθρωποι αυτοί έστησαν τον οικισμό τους από σπίτια με πασσάλους πάνω στο νερό. Το ότι κατάφεραν να εξελίξουν το ταπεινό ψαροχώρι τους σε μια κραταιή αυτοκρατορία και μάλιστα εξοπλισμένη με ένα πρώιμο σύστημα συνταγματικής διακυβέρνησης αποτελεί μοναδικό και θαυμαστό επίτευγμα στην ανθρώπινη ιστορία.

Το πολίτευμα της Βενετίας ήταν καταρχήν «δημοκρατικό» εξ ου και ο επίσημος τίτλος της «Γαληνοτάτη Δημοκρατία». Τους πρώτους αιώνες η Βενετία είχε πυραμιδικό σύστημα διακυβέρνησης με το Δόγη στην κορυφή και προς τα κάτω το Συμβούλιο των Δουκών (Collegio), το Συμβούλιο των Σαράντα, τη Σύγκλητο (Pragedi), το Μέγα Συμβούλιο (Maggior Consiglio) και τη Γενική ή Λαϊκή Συνέλευση (Arengo). Ο Δόγης εκλεγόταν από τη Λαϊκή Συνέλευση και είχε εκτελεστικές αρμοδιότητες. Σε όλη την ιστορική της διαδρομή η Βενετία κατατρύχεται από μια φοβερή «νεύρωση»:  ποτέ ένας αξιωματούχος να μη συγκεντρώσει υπερβολική εξουσία ή δημοφιλία μόνος του. Συνολικά έξη δόγηδες εκτελέστηκαν ή εξορίστηκαν γι’αυτό το λόγο, καθώς επίσης και διάφοροι άλλοι αξιωματούχοι όπως ο διάσημος κοντοτιέρος (μισθοφόρος) Φραντσέσκο Καρμανιόλα. Από το 13^ο αιώνα το πολίτευμα της Βενετίας μετατρέπεται σε καθαρή ολιγαρχία με τις πλούσιες οικογένειες εμπόρων να έχουν το πάνω χέρι. Την ίδια εποχή εμφανίζονται νέα όργανα διοίκησης, που παραμερίζουν τα προηγούμενα και κυρίως το φοβερό «Συμβούλιο των Δέκα», που ως όργανο ασφαλείας ασκούσε εκτεταμένη τρομοκρατία.

Η επέκταση της Βενετίας στο απόγειο της ακμής της (13ος αι.)

Η Βενετία δε διέθετε στρατό και ως εκ τούτου δεν είχε τη δυνατότητα κατάκτησης και ελέγχου μεγάλων εδαφών. Αντίθετα διέθετε πανίσχυρο ναυτικό, που κυριαρχούσε σε ολόκληρη τη Μεσόγειο κατακτώντας συγκεκριμένες στρατηγικές θέσεις, λιμάνια και κάστρα. Έφθασε στο απόγειο της επέκτασής της το 13^ο αιώνα, όταν πρωτοστάτησε στην Πρώτη Άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1204 κάτω από την ηγεσία του υπέργηρου αλλά πανούργου και άπληστου Δόγη Ενρίκο Ντάντολο. Όμως στη συνέχεια δέχθηκε συνεχή πόλεμο από τους Τούρκους, που της αφαίρεσαν τις κτήσεις της στην Κύπρο, την Κρήτη, την Εύβοια και τις Κυκλάδες έπειτα από τρομερούς πολέμους. Όμως εξίσου σκληρός ήταν και ο ανταγωνισμός της με τα γειτονικά κράτη του Μιλάνου, της Γένοβας και Νάπολης, αλλά και η ανοιχτή διαχρονική έχθρα με τον Πάπα της Ρώμης. Η παρακμή των τελευταίων αιώνων είχε σαν αποτέλεσμα την κατάλυση της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας από το Ναπολέοντα Βοναπάρτη το 1797 στην πορεία του για την κατάκτηση ολόκληρης της Ιταλίας.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει και η ιστορία της περιπετειώδους μεταφοράς των λειψάνων του Ευαγγελιστή Μάρκου από ενετούς εμπόρους από την Αλεξάνδρεια στη Βενετία, πράγμα που έδωσε στην πόλη ένα ισχυρό στοιχείο θρησκευτικής αλλά και πολιτιστικής ταυτότητας, καθώς ο Άγιος Μάρκος είναι πανταχού παρών με το μεγαλόπρεπο ναό του και την πασίγνωστη ομώνυμη πλατεία με τα εμβληματικά καφέ.

Piazza San Marco

Επόμενος στόχος η ανάγνωση μέσα στο καλοκαίρι του ογκώδους βιβλίου του Τζων Τζούλιους Νόργουιτς «Mare Nostrum»- Ιστορία του Μεσογειακού Κόσμου, το οποίο και αδημονώ να ξεκινήσω σύντομα.

Californication – pasokification, α στο καλό, μας έκανες και γελάσαμε…

Το γεγονός: Στην προ ημερών συζήτηση στη Βουλή για το ασφαλιστικό ο υπουργός Εργασίας θέλησε να πικάρει το ΠΑΣΟΚ και αποφάσισε να χρησιμοποιήσει ένα από τα διασημότερα τραγούδια των Red Hot Chili Peppers! Ο κ. Κατρούγκαλος έκανε λογοπαίγνιο το Californication με τον όρο «pasokification». Είπε:

«Θα ξέρετε ενδεχομένως, ότι υπάρχει ήδη μία έκφραση και στην αργκό των Βρυξελλών και στα βιβλία της πολιτικής επιστήμης. Pasokification. Τι σημαίνει αυτή η έκφραση; Θυμόσαστε το αντίστοιχο τραγούδι των Red Hot Chili Peppers, Californication;  Καμία σχέση. Pasokification, πασοκοποίηση, σημαίνει τι παθαίνει ένας σοσιαλδημοκρατικό κόμμα όταν ταυτίζεται απολύτως με το νεοφιλελευθερισμό. Εξαερώνεται. Και αυτή τη στιγμή οι προοπτικές της σοσιαλδημοκρατίας στην Ευρώπη, όπως τις βλέπουμε στην Πορτογαλία, δείχνουν ότι μπορεί να υπάρχει ένας διαφορετικός προσανατολισμός της σοσιαλδημοκρατίας αυτής».

Αφού κατάφερα να συνέλθω από αυτό που άκουσα, συνθέτω τις σκέψεις/συμπεράσματα, που είναι διασκεδαστικά αλλά και θλιβερά συνάμα.

Εκτιμώ ως βέβαιο το γεγονός ότι δεν υπάρχει περίπτωση ο υπουργός να επικαλέστηκε το τραγούδι των Red Chili Peppers από μόνος του. Κάποιος παρατρεχάμενος θα του σφύριξε «Υπουργέ μου, θα ήταν πολύ τρέντι και έξυπνο να πείτε αυτό». Τι ήθελε να πει ο μεγάλος; Απλά ήθελε να βρει κάτι να κάνει ρίμα με το pasokification και βρήκε το Californication. A, στο καλό πάλι γελάσαμε, τι κρύα εξυπνάδα !!! Κοπιάρει απόλυτα εκείνο το παλιό μαθητικό ανεκδοτάκι που κατέληγε: «Τα ξέρετε τα κεράσια; – Ε, ουδεμία σχέση !!!»  Και γιατί δεν έβαζε κάποια άλλη λέξη από τις πολλές που θα έβγαζαν την πολυπόθητη ομοιοκαταληξία; Π.χ. unification, certification, documentation κ.λ.π.; Μα γιατί δείχνουμε και καλά ότι είμαστε μέσα στη μοντερνιά και στο σφυγμό της εποχής (αν και το τραγούδι είναι αρκετά παλιό του 1999). Φυσικά, ο παρατρεχάμενος δεν του ανέλυσε και το λογοπαίγνιο που υποκρύπτει η λέξη Californication (λέξη τεχνητή και σύνθετη: California + fornication). Το συγκρότημα των Red Hot Chili Peppers με τους στίχους του συγκεκριμένου τραγουδιού σχολιάζει καυστικά διάφορα πράγματα κυρίως γύρω από τη βιομηχανία του θεάματος στην Καλιφόρνια και ιδιαίτερα την άνθηση της υπερ-βιομηχανίας της πορνογραφίας. Η λέξη «fornication» σημαίνει πορνεία και συνουσία. Ίσως αν τα ήξερε ο υπουργός αυτά να απέφευγε τη σύνδεση. Ψιλά γράμματα, δείξαμε τις γνώσεις μας στη μουσική, αυτό έχει σημασία (το έγραφαν εξάλλου και τα λοβοτομημένα μίντια).

Δεν έχω καμιά αμφιβολία ότι στο όχι πολύ μακρινό μέλλον δίπλα στο νεοπαγή όρο “pasokification” που επικαλέστηκε ο υπουργός θα φιγουράρει ένας ακόμη όρος της διεθνούς πολιτικής επιστήμης και φυσικά θα είναι “syrizification”. Αν pasokification σημαίνει την κατάρρευση ενός κάποτε κραταιού λαϊκιστικού σοσιαλδημοκρατικού κόμματος υπό το βάρος της στροφής του στο νεοφιλελευθερισμό, τότε syrizification θα σημαίνει αντίστοιχα τον εξευτελισμό ενός κάποτε κραταιού αριστερού λαϊκιστικού κόμματος, που αυταπατώμενο έταξε ότι θα σκίσει τα μνημόνια της χώρας και στη συνέχεια υπέγραψε ένα (;) τρισχειρότερο που την καταδικάζει σε υποδούλωση, μαρασμό και υπανάπτυξη και όλα αυτά με περισσό θράσος και απόλυτη έλλειψη ντροπής. Επίσης, είναι όνειδος να επικαλείται το πασοκικό παράδειγμα το κόμμα, όπου ο σκληρός πασοκικός πυρήνας φιλοξενείται μέσα στους κόλπους του και «κοσμεί» το παρελθόν πλείστων όσων σημερινών προβεβλημένων στελεχών του.

Για να έλθουμε στα ίσια μας προτείνω δύο πράγματα: Πρώτον, ακρόαση του Californication με την ένταση στο φουλ (όλος ο δίσκος είναι αριστούργημα) και Δεύτερον: την ανάγνωση των τετραδίων κοινοβουλευτικού λόγου του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων (βλ. link στο τέλος), μια συλλογή από ιστορικές αγορεύσεις πολιτικών ανδρών από το Χαρίλαο Τρικούπη μέχρι τον Ανδρέα Παπανδρέου (πριν το pasokification…). Ξεχωρίζω την αγόρευση του Παναγή Παπαληγούρα το 1962 για τη σύνδεση της Ελλάδας με την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα καθώς και τη μνημειώδη αγόρευση του Ηλία Ηλιού για την πολιτική κρίση του 1965:  Υψηλότατο επίπεδο έκφρασης,  λαμπερό προσωπικό ήθος και πολιτική συνέπεια. Πως λέμε Βουλή του 2016; Ε, ουδεμία σχέση !!!

Τετράδια Κοινοβουλευτικού Λόγου

 

Το παλτό (Νικολάι Γκόγκολ)-Μια σπουδαία παράσταση

Στον ήρωα του Νικολάι Γκόγκολ  στο έργο του «Το Παλτό» όλοι μας υποσυνείδητα θα αναγνωρίσουμε στοιχεία του εαυτού μας. Όλοι μας ζούμε άλλος περισσότερο και άλλος λιγότερο μέσα σε κάποιας μορφής καταπίεση. Ακόμη όλοι μας έστω κι αν δεν το παραδεχόμαστε έχουμε σαν υπνωτισμένοι συμβιβαστεί στο μεγαλύτερο μέρος με αυτή την κατάσταση, που δε μας αφήνει να ονειρευτούμε κάτι μεγαλύτερο. Η ξαφνική υλοποίηση ενός ονείρου και η ματαίωσή του στη συνέχεια είναι επίσης πράγματα που μπορεί να μας έχουν συμβεί. Όπως όλα τα αριστουργήματα των ρώσων κλασσικών, το κείμενο του Γκόγκολ ανατέμνει με χειρουργική ακρίβεια την ανθρώπινη ψυχή και βγάζει πολυεπίπεδες αποχρώσεις αυτού που βρίσκεται στο υποσυνείδητό μας. Ο ήρωας του «Παλτού», ο Ακάκι Ακάκιεβιτς είναι ο αρχετυπικός καταπιεσμένος, φουκαράς, αλλοτριωμένος από τη συνήθεια και την επανάληψη κατωτάτου βαθμού γραφειοκράτης μιας θηριώδους και ανελέητης μηχανής όπως η τσαρική προεπαναστατική Ρωσία. Πόσο μπορεί να αλλάξει αυτός ο ανθρωπάκος τον κόσμο του προς το καλύτερο; Πόσο του επιτρέπεται  να βελτιώσει τη θέση του;  Και αν το τολμήσει θα έχει διάρκεια η αλλαγή ή θα επέλθει αμέσως η νέμεση για την ύβρη που επέδειξε ; Ο κόσμος του Ακάκι για λίγο γίνεται  καλύτερος μέσα από την απόκτηση ενός καινούργιου παλτού, όμως φευ, ο κόσμος δεν αλλάζει τόσο εύκολα χωρίς τίμημα…  Είναι άπειρες οι προεκτάσεις και οι αναγωγές που μπορούμε να κάνουμε στο σήμερα της κρίσης (και της παρακμής θα έλεγα…) και στα καθ’ εαυτόν ο καθείς…

Ο Γκόγκολ δίνει εδώ έναν ήρωα που κινείται στα όρια της ανθρώπινης κατάστασης, φέρνοντας στο νου ένα άλλο από τα αριστουργήματά του το «Ημερολόγιο Ενός Τρελλού». Στην παράσταση του «Πολυθεάτρου», ο Παλαιολόγος  Χαλίδας αναλαμβάνει  το δύσκολο έργο του μονολόγου του ήρωα και δίνει μια ομολογουμένως εξαιρετική ερμηνεία υψηλών προδιαγραφών. Χωρίς περιττές υπερβολές και κορώνες (“overacting” -η κατάρα των μονολόγων…) κινείται με ωριμότητα, πληρότητα και απόλυτη πειστικότητα πάνω στη σκηνή και μας παίρνει μαζί του στους χιονισμένους, παγωμένους δρόμους της Αγίας Πετρούπολης καθώς και στους κρύους άχρωμους εσωτερικούς χώρους του ήρωα, τόσο που αισθάνεσαι κάποια στιγμή ότι –διάβολε- τι καλά θα ήταν να είχα ένα παλτό τώρα… Σπουδαίο και το σκηνοθετικό εύρημα με την επί σκηνής παρουσία μιας βιολίστριας που συνοδεύει τον ήρωα στην επώδυνη πορεία του. Οι μουσικοί είναι δύο (Αθηνά Ζαράχη και Χαρά Σιώλου) και εναλλάσσονται ανά παράσταση. Σε αυτή που είδαμε εμείς εμφανιζόταν η αγαπητή μας συνάδελφος και εξαιρετική μουσικός Χαρά Σιώλου, στην οποία αξίζουν ειδικά θερμά συγχαρητήρια για τη θεατρικότητα και τη μουσική αρτιότητα της προσέγγισής της στο έργο. Τέλος, πρέπει να πιστώσουμε αυτή τη σπουδαία παράσταση στο σκηνοθέτη Θοδωρή Γκόγκο, που σε πείσμα των δύσκολων καιρών επιμένει και διατηρεί ζωντανό και δημιουργικό τον ιστορικό για τα Ιωάννινα χώρο πολιτισμού «Πολυθέατρο» (ή «Πολυθέαμα» για τους παλαιότερους).

Βιέννη: Τρεις εντυπώσεις (από τις πολλές)

Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης

Για δεύτερο συνεχόμενο χρόνο η Βιέννη αναδείχθηκε ως η καλύτερη παγκοσμίως πόλη σε ποιότητα ζωής.  Ήταν η τρίτη μου επίσκεψη σε αυτή, με την προηγούμενη να είναι πριν από 18 χρόνια. Όπως όλες οι κεντροευρωπαϊκές πόλεις έχει ένα έντονο μπαρόκ ύφος που κάπως σου κάθεται βαρύ εάν έρχεσαι από τη Μεσόγειο. Υπάρχουν όμως άλλα πράγματα που την κάνουν ευχάριστη και ανάλαφρη. Ξεχώρισα εκ πρώτης όψεως τις εξαιρετικές της συγκοινωνίες. Ακριβέστατες και απόλυτα διασυνδεδεμένες μεταξύ τους, έτσι ώστε πουθενά σχεδόν δε χρειάζεται να περιμένεις πάνω από 5 λεπτά σε στάση. Αντί πολλών, τρία σημεία/εντυπώσεις από τη Βιέννη του σήμερα:

Cafe Central

Τα βιεννέζικα καφέ:   Τα περισσότερα από αυτά χρονολογούνται από το 19^ο αιώνα και αποτελούν μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς της πόλης. Η ατμόσφαιρα του καθενός είναι μοναδική. Σε αυτή τη βόλτα επισκεφθήκαμε το Café Central, το Café Hawelka, το Café Mozart και το Café Demel. Δυστυχώς, δε μπόρεσα να περάσω έστω από το κατά τη γνώμη μου καλύτερο σε ατμόσφαιρα, το λιγότερο διάσημο Café Sperl, όπου νομίζεις ότι ο χρόνος έχει σταματήσει στην εποχή του Αυτοκράτορα Φραγκίσκου Ιωσήφ. Στο Café Central πίνεις τον καφέ σου στο ίδιο τραπέζι, που καθόταν κάποτε ο Σίγκμουντ Φρόιντ και ο Λέων Τρότσκι. To απόγευμα που είναι και πιο ήσυχα υπάρχει και ζωντανή μουσική με πιάνο.

Cafe Central

Στο Café Hawelka η είσοδος  θυμίζει περισσότερο ταβέρνα ελληνικού χωριού με τα καφάσια από τις μπύρες στιβαγμένα και από πάνω κουρελούδες δίπλα στην πόρτα, ενώ τα ίδια καφάσια υπάρχουν και κάτω από τα τραπέζια. Μπαίνοντας μέσα το πρώτο πράγμα που αναρωτιέσαι είναι πότε θα καταρρεύσει το κτίριο τόσο παλιό που είναι. Παρόλ’αυτά, οι διάφοροι πλούσιοι και διάσημοι που επισκέπτονται τη Βιέννη περνούν οπωσδήποτε για καφέ από το Hawelka. Τέτοιο hip !!!

Cafe Hawelka

Σκεπτόμενος τα βιεννέζικα καφέ συμπεραίνω ότι η βασική τους γοητεία είναι πως μένουν αμετάβλητα μέσα στο χρόνο. Αντίθετα, πολλά αντίστοιχα καφέ στην Ελλάδα με επιτυχημένη πορεία δεν ποντάρουν στον παράγοντα χρόνος και παράδοση παρά το ρίχνουν κάθε χρόνο στην ανακαίνιση του σκηνικού. Ίσως θα έπρεπε…

Cafe Mozart

Μουσεία:  Ο χρόνος δεν ήταν πολύς αλλά καταφέραμε να δούμε μερικές σημαντικές περιοδικές εκθέσεις και μόνιμες συλλογές και για να μη χαθούμε στα απέραντα μουσεία επικεντρώσαμε μόνο στη ζωγραφική. Ξεκινήσαμε από τα βασικά, δηλαδή το Μουσείο Ιστορίας της Τέχνης με την επιβλητική συλλογή σε  Φλαμανδούς (Ρούμπενς, Ρέμπραντ, Βαν Ντάικ κ.λ.π.), Καραβάτζιο και φυσικά Πίτερ Μπρίγκελ (ο πρεσβύτερος).

O Πύργος της Βαβέλ – Pieter Bruegel

Στο Μουσείο Albertina δύο εξαιρετικές περιοδικές εκθέσεις: «Από το Μονέ στον Πικάσσο» και «Ρωσική Πρωτοπορία»

Pablo Picasso – Γυναίκα με Πράσινο Καπέλο

Στο Leopold Museum, το παλίμψηστο της βιεννέζικης σχολής, με έργα του πρωτομάστορα Γκούσταβ Κλιμτ και του μαθητή του Έγκον Σίλε.

Gustav Klimt: Ο Θάνατος κοιτάζει τη Ζωή

Gustav Klimt: Ιατρική (έργο για το Πανεπιστήμιο της Βιέννης, που ποτέ δεν εκτέθηκε επειδή θεωρήθηκε πολύ άσεμνο…)

Gustav Klimt: Φιλοσοφία (έργο για το Πανεπιστήμιο της Βιέννης, που ποτέ δεν εκτέθηκε επειδή θεωρήθηκε πολύ άσεμνο…)

Gustav Klimt: Νομική (έργο για το Πανεπιστήμιο της Βιέννης, που ποτέ δεν εκτέθηκε επειδή θεωρήθηκε πολύ άσεμνο…)

Egon Schile – Σπίτια στη Γαλλία

Τέλος, προλάβαμε και μια ακόμη βόλτα στο σπίτι/αξιοθέατο του Χούντερτβάσερ και στο αντίστοιχο μουσείο με τη μοναδική τους αρχιτεκτονική σύλληψη.

Hundertwasserhaus

Ιστορική Μνήμη:  Η Αυστρία ως χώρα ήταν το πρώτο θύμα της ναζιστικής επέκτασης με τη βίαιη ενσωμάτωσή της στο Γ’ Ράιχ (το περίφημο «Άνσλους»). Παραταύτα αρκετοί Αυστριακοί υπήρξαν ηγετικά και φανατικά στελέχη του ναζιστικού καθεστώτος. Μεταπολεμικά, η Αυστρία κινήθηκε για πολλά χρόνια στους ρυθμούς της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας με οραματιστές πολιτικούς όπως ο καγκελάριος Μπρούνο Κράισκι. Όμως τα τελευταία 20 χρόνια η τάση των ακροδεξιών σχηματισμών στην πολιτική της σκηνή είναι ανοδική. Αρχικά με ηγέτη τον Γιέργκ Χάιντερ και μετά το θάνατό του το 2008 με άλλη μορφή, κυρίως με το Κόμμα της Ελευθερίας που πήρε πολύ μεγάλο ποσοστό στις πρόσφατες προεδρικές εκλογές. Μέσα σε αυτό το σκηνικό, βλέπει κανείς μέσα στη Βιέννη διάσπαρτα σημάδια διατήρησης της αντιφασιστικής ιστορικής μνήμης. Στο Δημαρχείο της Βιέννης αναμνηστική πλάκα για τους δημοκρατικά εκλεγμένους δημοτικούς και περιφερειακούς συμβούλους που έπεσαν θύματα του ναζισμού. Στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης αφιέρωμα στα θύματα του Εθνικοσοσιαλισμού.  Πεζόδρομος αφιερωμένος  στον Αριστίντες ντε Σόουζα Μέντες, τον Πορτογάλο πρόξενο στο Μπορντώ της Γαλλίας στη διάρκεια του πολέμου, που κατάφερε να σώσει από το θάνατο χιλιάδες Εβραίους δίνοντάς τους πλαστά ταξιδιωτικά έγγραφα και αψηφώντας  τη σφοδρή επίπληξη, που δεχόταν από το δικτατορικό καθεστώς Σαλαζάρ, που κυβερνούσε τότε τη χώρα του.

Δημαρχείο της Βιέννης: Στη μνήμη των δημοκρατικά εκλεγμένων δημοτικών συμβούλων που διώχθηκαν από τους Ναζί.

Πανεπιστήμιο της Βιέννης: «Ενάντια στον Πόλεμο και τη Βία- Στη μνήμη των θυμάτων του Εθνικοσοσιαλισμού.

Η οδός που φέρει το όνομα του Aristides de Sousa Mendes στο συνεδριακό κέντρο Austria

Αριστίντες ντε Σόουζα Μέντες

 

«Γραβάτα και μαντηλάκι» ή αλλιώς: «Το ανώτερο στάδιο του γκαιμπελισμού»

Στη χώρα της φαιδράς πορτοκαλέας η σημειολογία και ο χαμηλής υποστάθμης λαϊκισμός έχουν γράψει χέρι-χέρι λαμπρές σελίδες. Τελευταίο τους επίτευγμα/θύμα το επονομασθέν «Κίνημα της Γραβάτας», δηλαδή η πρωτοφανής σε όγκο, ένταση και διάρκεια κινητοποίηση των επιστημόνων ελευθέρων επαγγελματιών με αιχμή του δόρατος τους δικηγόρους. Η κινητοποίηση εναντίον των εξοντωτικών φορολογικών και ασφαλιστικών ρυθμίσεων της μνημονιακής κυβέρνησης της Αριστεράς για πρώτη φορά έβγαλε στους δρόμους τους αγωνιζόμενους ελεύθερους επαγγελματίες επιστήμονες, τους ανθρώπους που καθημερινά αγωνίζονται να ζήσουν τις οικογένειές τους δραστηριοποιούμενοι στο χώρο της παροχής επιστημονικών υπηρεσιών έπειτα από πολλά χρόνια δύσκολων σπουδών προπτυχιακών, μεταπτυχιακών και διδακτορικών. Προσπαθούν και αγωνίζονται στην τεράστια πλειοψηφία τους σε συνθήκες ακραίας αντιξοότητας. Για να μην το ξεχάσω, επειδή το άκουσα μόλις σήμερα: σε πολλά ιατρικά κέντρα της Αθήνας νεαροί γιατροί με λαμπρές σπουδές εργάζονται με «μπλοκάκι» αμειβόμενοι με 7 ευρώ ανά ασθενή !!! . Έπεται φυσικά συνέχεια στη βαρβαρότητα, που είναι ανεξάντλητη σε νέες μορφές.

Σε μια χώρα που αν ο λαϊκισμός ήταν εξαγώγιμο εθνικό προϊόν θα είμαστε όλοι ζάπλουτοι, η κυβέρνηση επέλεξε για να αντιμετωπίσει όλο αυτό το τσουνάμι αντίστασης στη βάρβαρη πολιτική της –μαντέψτε- τι άλλο; Μα φυσικά την παλιά καλή συνταγή της γκαιμπελικής λάσπης.

Είναι  γεγονός ότι οι ελεύθεροι επαγγελματίες στην Ελλάδα και ειδικά οι δικηγόροι ανέκαθεν εστερούντο της έξωθεν καλής μαρτυρίας. Τα προσωνύμια του «ψεύτη» (προεχόντως), του «απατεώνα» ακόμη και του «κλέφτη» με χαρακτηριστική ευκολία ξεστομίζονται από το μέσο  Έλληνα ακόμη και σήμερα για τους δικηγόρους. Θυμάμαι τα λόγια του καθηγητή μας Κ. Μπέη:  «Έχετε προσέξει που όταν π.χ. σε κάποιον συμβεί ένα τροχαίο ατύχημα λέει: Πλήρωσα τόσα στο συνεργείο για επισκευή του αυτοκινήτου, πλήρωσα τόσα στο γιατρό για τον τραυματισμό και μου έφαγε και τόσα ο δικηγόρος !!!», διότι προφανώς ο δικηγόρος συντάσσεται πάντα με το ρήμα «τρώγω»…

Σε αυτό λοιπόν το πρόσφορο έδαφος η κυβέρνηση συνεπικουρούμενη και από τα πεινασμένα για πιασάρικα θέματα επιπέδου «πρωϊνάδικου» ΜΜΕ, στοχοποίησε το κίνημα των επιστημόνων ελευθέρων επαγγελματιών με δύο απλές και ομολογουμένως ευφυέστατες κινήσεις. Χρειαζόταν ένα σημείο αναφοράς και στόχευσης για το μέσο πολυθρονάτο/καφενειακό πολίτη αυτής της χώρας. Το σημείο αυτό βρέθηκε στη… γραβάτα. Για μια κυβέρνηση, της οποίας τα περισσότερα μέλη κυκλοφορούν εμφανισιακά στην καλύτερη περίπτωση με ένα ίματζ ελεγχόμενης λετσαρίας -εν ονόματι φυσικά της αριστεροσύνης- η γραβάτα και το αξιοπρεπές καλόγουστο ντύσιμο είναι μάλλον η προσωποποίηση του καπιταλιστικού/νεοφιλελεύθερου Σατανά… Οπότε ως αριστερή κυβέρνηση είμαστε a priori «απέναντι» σε αυτούς τους γραβατωμένους ταξικούς αντιπάλους μας, τους οποίους πολεμάμε σκληρά, συλλήβδην και αδιάκριτα (το ακούς λαέ ;;;).

Ωραία, όμως χμ…. υπήρχε ένα προβληματάκι. Ορισμένα μέλη της κυβέρνησης τυχαίνει να φοράνε γραβάτα, ένας μάλιστα ( ο καθ’ ύλην αρμόδιος) και μαντηλάκι (τριγωνικό pochette). Οπότε τι κάνουμε σύντροφοι; Εδώ μπαίνει η δεύτερη μαεστρική κίνηση,  για την οποία ο ακατονόμαστος πρώτος διδάξας της βρώμικης προπαγάνδας θα ήταν περήφανος:  Βγάζουμε τον εν λόγω υπουργό να … αυτοσαρκαστεί για την εμφάνισή του λέγοντας (σε ελεύθερη απόδοση) ότι: «Θα πληρώσουν και θα ματώσουν όλοι όσοι όπως εγώ φοράνε γραβάτα και μαντηλάκι, δηλαδή οι προνομιούχοι». Έτσι λοιπόν δε γλυτώνει κανένας από τη λάσπη. Ο εν λόγω μπορεί να βγάζει πολλά από τη δουλειά του και καλά κάνει, δε μπορεί όμως να εξισώνει με την αφεντιά του το δικηγόρο, το μηχανικό ή το γιατρό ελεύθερο επαγγελματία, που μετά βίας κερδίζει (αν κερδίζει) ένα μικρό μεροκάματο, μόνο και μόνο επειδή φορά και εκείνος γραβάτα.

Στο δια ταύτα:  Ανάμεσα στα πάμπολλα που πρέπει να αλλάξουν σε αυτή τη χώρα, προτείνω την και την άμεση κήρυξη ενός ανένδοτου αγώνα κάθε συνειδητού και νοήμονος πολίτη. Μοναδικός μας αντίπαλος σε αυτό τον αγώνα ο λαϊκισμός. Αν ξεμπερδέψουμε με δαύτον, ίσως κάποτε υπάρξει ένα καλύτερο μέλλον.

Η Σαγήνη των Συρακουσών

Ο Πλάτων ταξίδεψε τρεις φορές στη Σικελία μετά από πρόσκληση των τυράννων των Συρακουσών, που υποτίθεται ότι ήθελαν την καθοδήγησή του για να γίνει η διακυβέρνησή τους πιο «πεφωτισμένη». Ο Πλάτων επιχείρησε εκεί να πραγματοποιήσει το πολιτικό του όραμα μέσα από τη σύζευξη της πολιτικής με τη φιλοσοφία, αλλά δεδομένης της αυταρχικής νοοτροπίας των οικοδεσποτών του, που δεν είχαν καμία όρεξη να την αλλάξουν, το εγχείρημά του είχε απογοητευτική κατάληξη. Έτσι όταν επέστρεψε σαν βρεγμένη γάτα στην Αθήνα αντιμετώπισε πλήθος ειρωνικά σχόλια για τη «σαγήνη» που είχαν ασκήσει πάνω του οι Συρακούσες.

Στο βιβλίο του Μαρκ Λίλα, καθηγητή φιλοσοφίας στο πανεπιστήμιο Κολούμπια με τον ίδιο τίτλο «Η Σαγήνη των Συρακουσών – Οι διανοούμενοι στην πολιτική» γίνεται μια ενδιαφέρουσα (αν και ατελής κατά τη γνώμη μου) προσπάθεια να διερευνηθεί η σχέση μεγάλων διανοητών του 20^ου αιώνα με ολοκληρωτικά καθεστώτα. Έτσι αναλύονται οι περιπτώσεις των φιλοσόφων Μάρτιν Χάιντεγκερ, Καρλ Σμιτ, Μισέλ Φουκώ, Ζακ Ντεριντά, Βάλτερ Μπένγιαμιν, Αλεξάντερ Κοζέβ άλλων στον πυρήνα, και άλλων στις παρυφές του ναζισμού ή του μαρξισμού. Λέω πιο πάνω ότι η προσπάθεια είναι ατελής επειδή ο κατάλογος θα μπορούσε να είναι μεγαλύτερος και με περισσότερα τρανταχτά ονόματα προερχόμενα και από άλλους τομείς πέραν της φιλοσοφίας. Για παράδειγμα δύο κορυφαίοι ποιητές αλλά και υμνητές του φασισμού, ο Τομάζο Μαρινέτι (ιδρυτής του κινήματος του φουτουρισμού) και ο περίφημος Έζρα Πάουντ, καθώς επίσης και οι ξεκάθαροι υποστηρικτές του σταλινικού ολοκληρωτισμού ο συγγραφέας  Αντρέ Ζιντ, ο ποιητής Λουί  Αραγκόν και ο φιλόσοφος Ζαν Πωλ Σαρτρ. Ίσως όμως τότε το βιβλίο θα προέκυπτε ογκώδες, ενώ τώρα είναι ένα καλό έναυσμα για ενημέρωση και προβληματισμό.

Οι περιπτώσεις που ξεχώρισα διαβάζοντας αυτό το βιβλίο ήταν δύο και σχετίζονται αμφότερες με το ναζισμό: Μάρτιν Χάιντεγκερ και Καρλ Σμιτ.

                                                            Μάρτιν Χάιντεγκερ

Ο Χάιντεγκερ θεωρείται ο μέγιστος φιλόσοφος του 20^ου αιώνα με κυριότερο έργο του το «Το Είναι και ο Χρόνος». Η προσέγγισή του με το ναζισμό προέκυψε από την ιδιότυπη γοητεία που άσκησαν στο χαρισματικό κατά τα άλλα πνεύμα του τα χονδροειδούς κοπής ναζιστικά ιδεώδη του πανγερμανισμού και η προσωπικότητα του Χίτλερ. Οι φιλοναζιστικές τοποθετήσεις του στάθηκαν αιτία της ρήξης με έναν άλλο επιφανή συνάδελφό του φιλόσοφο, τον Καρλ Γιάσπερς. Στην τελευταία συνάντηση Γιάσπερς και Χάιντεγκερ, τον Ιούνιο του 1933 πριν διακόψουν τη φιλία τους και στην απορία του Γιάσπερς πώς μπορεί ένας τόσο ακαλλιέργητος άνθρωπος όπως ο Χίτλερ να κυβερνά τη Γερμανία, ο Χάιντεγκερ εξανέστη και απάντησε: «Η καλλιέργεια δεν έχει σημασία… Κοιτάξτε τα υπέροχα χέρια του!». Το ίδιο προσπάθησε να τον «ξεκολλήσει» η τότε μαθήτρια και ερωμένη του Χάνα Άρεντ, μεγάλη φιλόσοφος και η ίδια. Ο Χάιντεγκερ παρέμεινε αμετανόητος χωρίς ποτέ να κληθεί μεταπολεμικά να λογοδοτήσει. Μάλιστα μετά τον πόλεμο όχι μόνο δε στιγματίστηκε για τη στάση του αυτή, αλλά γνώρισε και τη μεγαλύτερη αναγνώριση του βαρυσήμαντου κατά τα άλλα φιλοσοφικού έργου του.

Καρλ Γιάσπερς

Χάνα Άρεντ

Η περίπτωση του Καρλ Σμιτ όμως με εξιτάρισε ακόμη περισσότερο. Ήταν νομικός, έγινε γνωστός ως «ο εστεμμένος νομικός του Γ΄ Ράϊχ», πολιτικός επιστήμονας, κορυφαίος και διάσημος φιλόσοφος του Δικαίου, πολιτειολόγος και συνταγματολόγος, ένας από αυτούς που προετοίμασαν και στήριξαν θεωρητικά το εθνικοσοσιαλιστικό κίνημα και χαρακτηρίστηκε ως ο θεωρητικός του.

Καρλ Σμιτ

Το πλούσιο έργο του παρά το ρατσιστικό και αντισημιτικό χαρακτήρα του (πράγμα που υπό κανονικές συνθήκες θα το είχε οδηγήσει τον κάλαθο των αχρήστων της ιστορίας), όλως παραδόξως άντεξε και μελετάται εμβριθώς μέχρι σήμερα. Γιατί άραγε; Επειδή ο Καρλ Σμιτ εισάγει την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ιδέα της αντιπαλότητας στο χώρο της πολιτικής αλλά και ευρύτερα. Λέει με λίγα λόγια ότι κανένα πολιτικό σύστημα και ιδεολογία δε μπορεί να σταθεί εάν δεν έχει εχθρούς. Ακόμη και αν δεν υπάρχουν εχθροί είναι αναγκαίο να τους κατασκευάσουμε, γιατί η ύπαρξή τους είναι όρος για τη δική μας οντότητα, αλλιώς δεν έχουμε λόγο ύπαρξης. Και εδώ αρχίζει το μεγάλο πανηγύρι. Οι Ναζί έκαναν σημαία τους αυτό το σκεπτικό και άρχισαν να κυνηγάνε ολόγυρα εχθρούς που ξεκάθαρα είχαν κατασκευάσει μέσα στα (άρρωστα) κεφάλια τους: Εβραίους, κομμουνιστές, Σλάβους, Ρομά, ότι μπορεί να φανταστεί κανείς, αρκεί πάντα να υπάρχει ένας μπαμπούλας προς εξόντωση… Το «πατρόν» αυτό αποτελεί έκτοτε σταθερή αξία κάθε ολοκληρωτισμού και αυταρχισμού. Έχει όμως γούστο που τη θεωρία αυτή του Καρλ Σμιτ περί αντιπαλότητας υιοθέτησαν αργότερα εκθύμως και οι τρομοκρατικές οργανώσεις της  Άκρας Αριστεράς τη δεκαετία του ’70  (Ερυθρές Ταξιαρχίες, Μπαάντερ-Μάινχοφ, Αξιόν Ντιρέκτ, κ.λ.π.). Αλλά ακόμη και σήμερα στην εγχώρια πολιτική πραγματικότητα, η τακτική του να δημιουργούμε πάντα εχθρούς για να μας δίνουν νόημα και να καλύπτουν την ανυπαρξία μας ακολουθείται με ευλάβεια. Κάποιος πρέπει να υπάρχει απέναντι κάθε φορά ως «αντίπαλός μας», ως ο «κακός» της υπόθεσης. Τα παραδείγματα ουκ ολίγα αλλά ας μη μπούμε σε τέτοια περιπτωσιολογία, εξάλλου μπορεί να μην είναι έτσι και απλώς να είναι ιδέα μου …

 

Η αξία του σεβασμού των θεσμών

Παρακολούθησα προχθές την ταινία «Η Γέφυρα των Κατασκόπων» του Στήβεν Σπίλμπεργκ. με τον Τομ Χανκς στο ρόλο του αμερικανού δικηγόρου Τζέημς  Ντόνοβαν, που αναλαμβάνει την υπεράσπιση του Σοβιετικού κατασκόπου Ρούντολφ  Άμπελ και την ανταλλαγή του στη συνέχεια με τον αιχμάλωτο αμερικανό πιλότο Γκάρι Πάουερς.  Η ιστορία είναι πραγματική και εκτυλίσσεται στο απόγειο του Ψυχρού Πολέμου το 1961, ταυτόχρονα με την ανέγερση του Τείχους του Βερολίνου. Κινηματογραφικά, ο Σπίλμπεργκ δίνει μια ταινία ανθρώπινων χαρακτήρων και λιγότερο ένα πολιτικό-ιστορικό σχόλιο και νομίζω ότι πράττει σωστά. Εντυπωσιακός ο Μαρκ Ράιλανς στο ρόλο του Άμπελ, δίκαια απέσπασε το Όσκαρ Β’ανδρικού ρόλου. Δεν ξέρω αν ο πραγματικός Άμπελ ήταν τέτοιος τύπος, αλλά ο κινηματογραφικός «έγραψε» στο θέμα της κουλ συμπεριφοράς, όταν με επικείμενη και πολύ πιθανή τη θανατική του καταδίκη του λένε: «Δε φαίνεται να ανησυχείς καθόλου» και αυτός  απαντά: «Θα ωφελούσε σε τίποτε;».

Πέρα από αυτά, απομόνωσα και θέτω προς σκέψη τη στάση του δικηγόρου Ντόνοβαν,  που επιμένει  να είναι πιστός στην τήρηση των θεσμών και της νομιμότητας. Μέσα στην υστερία του Ψυχρού Πολέμου στην Αμερική του 1961, η τήρηση του θεσμού της δίκαιης δίκης με κατηγορούμενο ένα Σοβιετικό κατάσκοπο πολύ εύκολα γίνεται κλωτσοσκούφι, καθώς όλοι ξέρουν ποιό θα είναι το αποτέλεσμα. Ο δικαστής της έδρας  το δείχνει απερίφραστα, όμως ο  Ντόνοβαν επιμένει να  τηρηθεί η νομιμότητα και η θεσμική διαδικασία παρόλο που ξέρει ότι παίζει με «σημαδεμένη τράπουλα».  Η στάση του αυτή έχει ιδιαίτερη αξία κυρίως για εμάς σήμερα. Για τις ΗΠΑ η  εποχή του  Ψυχρού Πολέμου τελείωσε και το σύστημα ισορρόπησε μέσα από πολλούς ακόμη αγώνες όπως για τα δικαιώματα των μαύρων και φυσικά μετά και την κατάρρευση του κομμουνισμού.  Οι ΗΠΑ είναι σήμερα μια χώρα που οι θεσμοί είναι σεβαστοί και τηρούνται απαρέγκλιτα πέρα από τις πολλές αντιρρήσεις που μπορεί να έχει κανείς για το αμερικανικό πολιτικό σύστημα καθεαυτό. Ιδίως οι θεσμοί ελέγχου και λογοδοσίας. Οι επιτροπές του Κογκρέσου είναι πραγματικά φοβερές και τρομερές στον έλεγχο των αποφάσεων που επιχειρεί να εφαρμόσει η Κυβέρνηση και εννοείται ότι το μεγαλύτερο έγκλημα εκεί είναι η αδικαιολόγητη σπατάλη των χρημάτων των φορολογουμένων, ή μάλλον το δεύτερο μεγαλύτερο μετά την ίδια τη φοροδιαφυγή.

Ο σεβασμός και η τήρηση των θεσμών μιας δημοκρατικής  πολιτείας είναι από μόνος του το ισχυρότερο «φάρμακο» -προληπτικά και κατασταλτικά- για όλα τα αρνητικά φαινόμενα. Στην Ελλάδα η σχέση μας με τους θεσμούς είναι φοβάμαι «a la carte». Τους σεβόμαστε όσο είναι να μας γίνει η όποια δουλειά μας και τους ποδοπατούμε φανερά ή συγκεκαλυμμένα όποτε δε μας συμφέρει. Τα χρόνια της κρίσης μάλιστα οι κυβερνήσεις  χρησιμοποίησαν τους θεσμούς  για τις μνημονιακές τους ανάγκες μια χαρά. Η νομοθέτηση της υποθήκευσης του μέλλοντος 2-3 γενεών με ένα άρθρο χωρίς συζήτηση επί μέρους είναι μια παθογένεια-σαπίλα αχαρακτήριστη. Όταν στη Νομική Σχολή μαθαίναμε για τις Πράξεις Νομοθετικού Περιεχομένου, όλοι μας νομίζω σκεπτόμαστε πως δε μπορεί κάτι τέτοιο μόνο σε τίποτε περιπτώσεις πολέμου ή –ό μη γένοιτο- δικτατορίας θα μπορούσαμε να το δούμε να  ψηφίζεται. Που να ξέραμε ότι θα ζούσαμε να δούμε να βρέχει τριγύρω μας ΠΝΠ ελέω ΓΑΠ, Σαμαρά, Βενιζέλου και του πλέον επικίνδυνου (λόγω αμάθειας  και αλαζονείας) όλων του Τσίπρα; Το θέαμα της Βουλής που ψηφίζει μέσα στο Σαββατοκύριακο ένα ακόμη καταστροφικό ασφαλιστικό νομοσχέδιο κακήν κακώς  είναι εξόχως αποκαρδιωτικό για την ποιότητα των θεσμών μας.  Παρομοίως,  το φαινόμενο του Προέδρου της Δημοκρατίας  (καθηγητή μας στη Νομική),  που εντελώς άκαιρα και άστοχα εξαπολύει διάφορα φληναφήματα περί του νομίσματος. Αναλογίζομαι -και διορθώστε με- ότι με το γνωστό ως Προεδρικό Διάταγμα Παυλόπουλου λίγο πριν την κρίση μονιμοποιήθηκαν στρατιές συμβασιούχων (κομματικών εγκάθετων στην πλειοψηφία τους). Η κίνηση αυτή αποτέλεσε ουσιαστικά τη σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι των ελλειμάτων της οικονομίας και οδήγησε στο πρώτο μνημόνιο. Συνεπώς και δυστυχώς, αποδεικνύεται για μια ακόμη φορά ότι δεν είναι το αξίωμα αυτό που προσδίδει κύρος αλλά ο φέρων το αξίωμα που προσδίδει κύρος σε αυτό αν φυσικά είναι επαρκής (τουλάχιστον) καθώς-κακά τα ψέματα- «αρχή άνδρα δείκνυσι».