Εδώ και χρόνια, από μια περίεργη ερευνητική διάθεση αναζητώ και κυριολεκτικά καταβροχθίζω οτιδήποτε γράφεται ή ακούγεται για τη Βόρεια Κορέα. Έχω διαβάσει αμέτρητα άρθρα, παρακολουθώ τακτικά τις ειδικές ιστοσελίδες του Γκάρντιαν και του BBC για τη χώρα αυτή. Έχω δει σχεδόν οτιδήποτε υπάρχει στο YouTube από ντοκιμαντέρ και βιντεοσκοπημένες σκηνές, ενώ δε νομίζω να μου λείπει οτιδήποτε έχει γραφεί σε ταξιδιωτικό οδοιπορικό, αρχής γενομένης από τη δεκαετία του 1990 και τους πρωτοπόρους του είδους όπως ο βρετανός Σάιμον Μπόουν. Εννοείται ότι διάβασα το πρόσφατο βιβλίο της Φραγκίσκας Μεγαλούδη «Στη Χώρα των Κιμ», που ξεσήκωσε διάφορες αντιδράσεις για την αντισυμβατική του οπτική. Έτσι, έχω συλλέξει αρκετό υλικό και εντυπώσεις και ομολογουμένως όσο περνά ο καιρός το ενδιαφέρον της υπόθεσης νομίζω πως αυξάνεται αντί να μειωθεί. Δεν ισχυρίζομαι ότι έχω γίνει ειδικός για τη Bόρεια Κορέα, κάθε άλλο, απλώς έχω συλλέξει (έμμεσες φυσικά) εντυπώσεις και εκτιμώ πως πιθανότατα μεσο-μακροπρόθεσμα αυτό το θέμα θα απασχολήσει εντυπωσιακά την ειδησεογραφία με σημαντικές παγκόσμιες συνέπειες. Από την άλλη πλευρά η Βόρεια Κορέα τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερο, ιδιαίτερα στο διαδίκτυο, αντιμετωπίζεται με χιουμοριστική διάθεση, με αφορμή τα καμώματα του δικτάτορα ηγέτη της χώρας Κιμ-Γιoνγκ-Ουν, που είναι ως φιγούρα τραβηχτικός για σάτιρα: παχουλός, ασιάτης, με περίεργο κούρεμα, πιτσιρικάς σε ηλικία αλλά και ανισόρροπος μεγαλομανής, που κρατά στα χέρια του ανάμεσα στα άλλα και κάτι κουμπάκια που μπορεί με αυτά να εξαπολύσει πατώντας τα μερικές δεκάδες πυρηνικές κεφαλές δεξιά και αριστερά. Κοντολογίς ένας μικρός σύγχρονος «Νέρωνας» και ξέρουμε τι έκανε εντέλει ο πραγματικός Νέρωνας…
Η Κορεατική Χερσόνησος ήταν το πρώτο και πιο δραματικό θέατρο του μεταπολεμικού σκηνικού των δύο κόσμων. Ο πόλεμος της Κορέας (1950-1953) δημιούργησε τα δύο τόσο διαφορετικά κράτη, που ξέρουμε μέχρι σήμερα. Το ωραίο είναι ότι τυπικά ο πόλεμος αυτός δεν έχει ακόμη λήξει αλλά οι εμπόλεμοι βρίσκονται σε μια εκεχειρία που διαρκεί 64 χρόνια. Η περίφημη αυτή εκεχειρία συμφωνήθηκε κάτω από τον 38o παράλληλο, που αποτελεί και το σύνορο Βόρειας-Νότιας Κορέας στη θέση Παμουντζόμ. Το μέρος αυτό είναι από τα πιο … σουρεαλιστικά αλλά και πιο επικίνδυνα σημεία του πλανήτη.
Υπάρχει εκεί ένα κτίριο, που χωρίζεται ακριβώς στη μέση από τη γραμμή των συνόρων. Στο κέντρο του μοναδικού δωματίου υπάρχει το τραπέζι όπου συμφωνήθηκε η εκεχειρία τον Ιούλιο του 1953 και το οποίο επίσης είναι μισό-μισό (το δωμάτιο και το τραπέζι). Το δωμάτιο έχει δύο πόρτες εισόδου μια από κάθε πλευρά και εκ περιτροπής μπαίνουν μέσα από αυτές γκρουπ τουριστών για να ξεναγηθούν. Εννοείται ότι κάθε γκρουπ ακούει την εκδοχή των γεγονότων έτσι όπως τη μεταφέρει ο ξεναγός κάθε πλευράς. Εκατέρωθεν της ναρκοθετημένης νεκρής ζώνης των συνόρων υπάρχει η μεγαλύτερη συγκέντρωση αντίπαλων στρατευμάτων μετά το Β’Π.Π. Σχεδόν 2 εκατομμύρια βορειοκορεατών στρατιωτών (και 6 εκ. επιπλέον άμεσα κινητοποιήσιμοι έφεδροι) και 700 χιλιάδες νοτιοκορεάτες (συν 2 εκ. έφεδροι). Η ισορροπία του τρόμου καλά κρατεί στην κορεατική χερσόνησο, που είναι η τελευταία περίπτωση χώρας διηρημένης σε βόρεια και νότια λόγω πολέμου.
Τη χώρα κυβερνά η οικογένεια Κιμ υπό το μανδύα του «Κόμματος των Εργατών της Κορέας». Ιδρυτής του βορειοκορεατικού κράτους ήταν ο παππούς του σημερινού ηγέτη, ο Κιμ Ιλ Σουνγκ (1912-1994). Αμέσως μετά το τέλος του Β’ΠΠ ο Κιμ Ιλ Σουνγκ πλασαρίστηκε ως ο ηγέτης της αντίστασης των κορεατών ενάντια στην ιαπωνική κατοχή. Οι κακές γλώσσες λένε ότι απλώς ήταν ο εκλεκτός του Στάλιν και του Μάο για ηγέτης των κομμουνιστών της Κορέας και τίποτε περισσότερο. Επί των ημερών του η Βόρεια Κορέα έγινε μετά το τέλος του πολέμου το απομονωμένο κράτος, που ξέρουμε σήμερα, με τη μονολιθική διακυβέρνηση και τον απόλυτο έλεγχο των πολιτών του. Ο ίδιος έπαιξε προσεκτικά ρόλο διαμεσολαβητή στις διάφορες ασιατικές ενδοκομμουνιστικές διαμάχες, στις οποίες κατά καιρούς συμμετείχαν η Κίνα, το Βιετνάμ, η Καμπότζη το Λάος και πιο μακριά η Σοβιετική Ένωση. Χωρίς ποτέ αυτό να γίνει ανοικτά, προσέδεσε τη Βόρεια Κορέα με σαφήνεια στο άρμα της Κίνας, μια σύνδεση που εξακολουθεί να υφίσταται και σήμερα και είναι ζωτικής σημασίας για τη χώρα του. Ο Κιμ Ιλ Σουνγκ εγκαινίασε την απίστευτη προσωπολατρεία για τον εαυτό του και τους διαδόχους του. Πολλοί στη Β.Κορέα πιστεύουν ακόμη σήμερα ότι πολύ απλά αυτός είναι ο …. δημιουργός του Κόσμου και ο επίσημος τίτλος του είναι μετά θάνατον ο «Αιώνιος Ηγέτης». Η ίδια προσωπολατρεία συνεχίστηκε με τους διαδόχους του, το γιο του Κιμ Γιονγκ Ιλ και τον εγγονό του Κιμ Γιονγκ Ουν.
Το ερώτημα που προκύπτει είναι πόσο θα συνεχιστεί η κατάσταση αυτή στη Βόρεια Κορέα; Εξαιρετικά μικρά και εννοείται μελετημένα βήματα παροχής ελευθεριών γίνονται από το καθεστώς των Κιμ. Για πόσο θα αντέξει και θα μακροημερεύσει αυτό το παλαιοσταλινικό απολίθωμα; Παρά τους ασφυκτικούς περιορισμούς στην ενημέρωση και τη χρήση του διαδικτύου, είναι εξαιρετικά απίθανο ο «έξω κόσμος» να μη διαχυθεί προς το εσωτερικό της περίκλειστης χώρας με αποτελέσματα, που δεν είναι δυνατό να προβλεφθούν σήμερα. Από την άλλη τόσο η σκληρή ρητορική Τραμπ όσο και οι συνεχείς πυραυλικές δοκιμές του Κιμ δείχνουν ότι δεν αποκλείεται κάποια στιγμή να δούμε και κάποιο «θερμό σκηνικό», το οποίο μπορεί να το πληρώσει και κανένας εκ των γειτόνων (με πιθανότερη την Ιαπωνία). Μια γενικευμένη πολεμική σύγκρουση στην κορεατική χερσόνησο θα ήταν τόσο μεγάλη και έντονη που δεν τη χωρά ο νους μας σήμερα. Αν «ό μη γένοιτο» συμβεί κάτι τέτοιο , η πλάκα που κάνουμε σήμερα με τον Κιμ Γινγκ Ουν θα τελειώσει απότομα και για τα καλά. Το σενάριο της ειρηνικής επανένωσης της Κορέας σε ένα κράτος κάποια στιγμή στο μέλλον είναι πιθανότερο και εξαιρετικά πιο ενδιαφέρον. Στην άκρως καπιταλιστική και πλήρως δυτικοποιημένη, ουσιαστικά αμερικανοκρατούμενη Νότια Κορέα είναι πολλοί εκείνοι, που αναρωτιούνται πόσο θα κοστίσει ένα τέτοιο εγχείρημα. Το παράδειγμα της επανένωσης της Γερμανίας είναι φυσικά ενθαρρυντικό, εκτιμώ όμως ότι το κορεατικό ανάλογο θα είναι πολλαπλάσιας δυσκολίας και περιπλοκότητας. Δύο κομμάτια λείπουν από το «παζλ»: με ποιο ειρηνικό τρόπο θα γίνει η επανένωση και ποιο ρόλο θα παίξει η Κίνα. Το καθεστώς των Κιμ ζει και αναπνέει εξαιτίας της κινεζικής στήριξης, πολιτικής και οικονομικής. Η Κίνα είναι η μόνη, που μπορεί ουσιαστικά να πιέσει για αλλαγές στην πολιτική και την οικονομία της Βόρειας Κορέας. Αν λοιπόν δούμε εντυπωσιακά ανοίγματα (προς το παρόν δε φαίνονται) από την Πιονγιάνγκ θεωρώ ότι πίσω από αυτά θα βρίσκεται ο κινεζικός παράγοντας.
Η ιστορία δείχνει ότι αυτές οι διαιρέσεις χωρών και λαών σε δύο κράτη σπάνια διαρκούν αιώνια. Κάποτε έρχεται η στιγμή που φράχτες όπως το τείχος του Βερολίνου ή αυτός στον 38ο παράλληλο πέφτουν. Όποτε και αν συμβεί αυτό ας ελπίσουμε πως θα γίνει ειρηνικά. Σε κάθε περίπτωση θα πρόκειται για ένα από τα πιο ενδιαφέροντα και εντυπωσιακά γεγονότα της παγκόσμιας ιστορίας.
christospanos 