Better Call Saul – Μια αιρετική όψη της δικηγορίας (και πολλά ακόμη…)

Οι δικηγόροι στον κινηματογράφο και την τηλεόραση έχουν διαχρονικά το δικό τους μερτικό στη μυθοπλασία. Στην ελληνική φιλμογραφία το θέμα δεν είναι ιδιαίτερα δημοφιλές, περιοριζόμενο σε καρικατούρες χαρακτήρων στις κωμωδίες τύπου Νίκου Σταυρίδη («Είμαστε μάνες κύριε Πρόεδρε»-για όσους θυμούνται τη θρυλική ατάκα) και σε πολύ βαρύ δράμα σε άλλες περιπτώσεις (Νίκος Κούρκουλος, Βύρων Πάλλης αλλά και Θάνος Λειβαδίτης στην τηλεόραση). Δε θα έλεγα ότι έχουμε κάποιο αξιομνημόνευτο εγχώριο χαρακτήρα δικηγόρου να κρατήσουμε. Στο παγκόσμιο σινεμά είναι αμέτρητοι οι ρόλοι δικηγόρων, που ερμήνευσαν μεγάλοι ηθοποιοί, όπως ενδεικτικά ο Πωλ Νιούμαν («Ετυμηγορία»), ο Αλ Πατσίνο («Δικαιοσύνη για όλους», «Ο Δικηγόρος του Διαβόλου») και βεβαίως σειρές όπως οι «Δικηγόροι του Λος Άντζελες» και ο «Mάτλοκ» . Το πλαίσιο της μυθοπλασίας γύρω από τα δικαστήρια και τους δικηγόρους έχει να κάνει κυρίως με το αγγλοσαξωνικό σύστημα των ενόρκων, που όπως και να το κάνουμε είναι πιο «αβανταδόρικο» σε σχέση με το δικό μας της ηπειρωτικής Ευρώπης. Αρκετές φορές οι κεντρικοί ρόλοι παρουσιάζουν δικηγόρους-αντιήρωες, όχι αστραφτερούς και εντυπωσιακούς αλλά ξεπεσμένους, αλκοολικούς, φτωχοδιαβόλους, που προσπαθούν να επιβιώσουν με κομπίνες. Λες και κάποιος το είχε στο νου του και περίμενε το πλήρωμα του χρόνου προκειμένου να γίνει μια γερή σύνοψη όλων των δικηγόρων-αντιηρώων και έτσι εμφανίστηκε στο προσκήνιο το 2015, ο χαρακτήρας, που αποτυπώνει το αρχέτυπο του παρακμιακού δικηγόρου, ο «εντιμότατος» Τζίμι Μαγκίλ.

Η σειρά είναι βεβαίως το «Better Call Saul», παραγωγή του Netflix και δημιουργία των δαιμόνιων Βινς Γκίλιγκαν και Πήτερ Γκουλντ, υπεύθυνων για τη μνημειώδη επιτυχία του «Breaking Bad», που δε χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις. Οι τύποι αυτοί είχαν μάλιστα τη φοβερή ιδέα αυτές οι δύο σειρές να είναι «συγκοινωνούντα δοχεία», τόσο στην υπόθεση όσο και στους ηθοποιούς και τους ρόλους τους. Από τους τίτλους έναρξης της σειράς καταλαβαίνεις, ότι εδώ κάτι δεν πάει καλά ή στην καλύτερη περίπτωση ότι έχουμε να κάνουμε με κάτι «ιδιαίτερο»: εικόνα κουνημένη με σκόρπια χρώματα, μια μουσική από ξεκούρδιστες κιθάρες και στο πλάνο διάφορα πλαστικά φτηνοπράγματα, αποτσίγαρα, τασάκια, σκουπίδια και άλλα τέτοια πολλά υποσχόμενα…

 

Η σειρά εξελίσσεται στο Νέο Μεξικό, μια πολιτεία των ΗΠΑ, με έντονο το στοιχείο των Μεξικανών και με πολύ σουρτα-φέρτα ναρκωτικών στα σύνορα, για να ικανοποιηθεί η τεράστια ζήτηση για «άσπρες σκόνες» κάθε είδους στην αμερικανική αγορά. Στην πραγματικότητα η ιστορία δεν είναι μια αλλά τρεις ξεχωριστές, που εξελίσσονται παράλληλα στην ίδια πόλη, το Αλμπουκέρκι. Οι ιστορίες αυτές κάποιες φορές αγγίζουν η μια την άλλη και αμέσως πάλι απομακρύνονται, εύρημα ιδιαίτερα έξυπνο και αποδοτικό για την ένταση, που προκύπτει από αυτό.

Μάικλ Έρμαντραουτ (Τζόναθαν Μπανκς)

Η πρώτη ιστορία είναι εκείνη του Μάικλ Έρμαντραουτ. Πρώην αστυνομικός, σε μεγάλη ηλικία πλέον έχει βάλει μοναδικό σκοπό της ζωής του να βοηθά και να προστατεύει την ορφανή εγγονή του και τη χήρα του γιου του, επίσης αστυνομικού, που δολοφονήθηκε από διεφθαρμένους συναδέλφους του. Έτσι εργάζεται στο ταμείο ενός γκαράζ για τα προς το ζην. Τρομερή φιγούρα, φαλακρός, με βαριά φωνή, είναι ο τύπος, που τα έχει δει όλα στη ζωή του και κουβαλάει εμφανώς ένα αβάσταχτο φορτίο πόνου αλλά επίσης γνώσης και σοφίας. Η ερμηνεία του βετεράνου ηθοποιού Τζόναθαν Μπανκς νομίζω ότι θα μείνει στην ιστορία και θα διδάσκεται στις δραματικές σχολές ως παράδειγμα βαρύτητας και λιτότητας.

Δεξιά, ο Νάτσο Βάργκα (Μάικλ Μάντο),

Στην ίδια πόλη εκτυλίσσεται η ιστορία του Νάτσο Βάργκα. Γιος ενός φιλήσυχου βιοτέχνη, που φτιάχνει ταπετσαρίες, δεν αργεί να παρατήσει την πατρική επιχείρηση και να μπλέξει με τις συμμορίες διακίνησης ναρκωτικών. Γίνεται το πρωτοπαλλίκαρο του γέρο Έκτορ Σαλαμάνκα, που ελέγχει το εμπόριο ναρκωτικών της περιοχής, ενώ ταυτόχρονα στο χώρο έχει ήδη εμφανιστεί και ένα ακόμη αντίπαλο, αδίστακτο και ευρηματικό στις μεθόδους του καρτέλ. Αυτό διευθύνεται από το Γκουστάβο Φρινγκ, που έχει χρησιμοποιεί για βιτρίνα της παράνομης δραστηριότητάς του ένα φαστ φουντ. Οι ηθοποιοί αυτής της ενότητας είναι επίσης εξαιρετικοί. Στο ρόλο του νεαρού Νάτσο, ο καναδός ηθοποιός Μάικλ Μάντο, που καταφέρνει μαεστρικά να αποδώσει την ένταση, τα διλήμματα και τις αμφισημίες του ρόλου του. Ρέστα δίνει ακόμη με την αρχοντική και υποβλητική του ερμηνεία ο θαυμάσιος Τζιανκάρλο Εσπόζιτο, στο ρόλο του ευγενέστατου αλλά σατανικού Φρινγκ.

Γκουστάβο Φρινγκ (Τζιανκάρλο Εσπόζιτο)

Η κύρια υπόθεση όμως είναι εκείνη του δικηγόρου Τζίμι Μαγκίλ. Τον κύριο ρόλο της σειράς υποδύεται ο απίστευτος Μπομπ Όντενκερκ, ένας ηθοποιός, που είχε μέχρι τώρα περιοριστεί σε δεύτερους ρόλους, αλλά εδώ έχει βρει το ρόλο της καριέρας του. Δεν υπάρχουν λόγια για την ερμηνεία του. Ο Τζίμι Μαγκίλ πήρε το πτυχίο της Νομικής … δι’ αλληλογραφίας από το Πανεπιστήμιο της … Αμερικανικής Σαμόα. Το γραφείο του στεγάζεται στην αποθήκη ενός βιετναμέζικου ινστιτούτου μασάζ, όπου μετά βίας χωράει ένας επισκέπτης. Συχνά κοιμάται εκεί. Οδηγεί ένα σαράβαλο αυτοκίνητο. Ψαρεύει άπορους πελάτες στους διαδρόμους του Δικαστηρίου και αμείβεται από τη Νομική Βοήθεια. Σκηνοθετεί περιστατικά τραυματισμών, για να βγάλει αποζημιώσεις. Χώνεται παντού χωρίς να διστάζει, όπου μυρίζεται υπόθεση για δικαστήριο. Χρωστάει στους πάντες και οι δανειστές του τον έχουν στο κατόπι. Σκαρφίζεται για άγρα πελατείας διαφημιστικά τεχνάσματα του τύπου «στα 3 κακουργήματα το 1 έκπτωση 50% στην αμοιβή» και πολλά άλλα απολαυστικά παρόμοια.

Μα, θα αναρωτηθεί κανείς, τελικά αυτός ο τύπος έχει κάτι καλό; Αυτό που διαθέτει είναι φυσικό ταλέντο δικηγόρου. Λίγη γνώση, λίγος τσαρλατανισμός, πολύ θράσος, πολύ χιούμορ, συμπληρώνουν το μείγμα. Ακόμη δεν αντέχει με τίποτε την οργανωμένη δουλειά, το ωράριο, τις φόρμες, τη γραφειοκρατία και όποτε μπορεί τα παρακάμπτει. Στο πλευρό του όλως περιέργως βρίσκεται σταθερά και μόνιμα ως σύντροφος της ζωής του μια γυναίκα ακριβώς αντίθετη από αυτόν.

Κιμ Γουέξλερ (Ρία Ζέεχορν)

Η Κιμ Γουέξλερ (την ερμηνεύει υπέροχα η εκπληκτική Ρία Ζέεχορν) είναι όμορφη, έξυπνη, εξαιρετική δικηγόρος με σπουδαία φήμη, σοβαρή, οργανωμένη και συνεπής. Όμως βλέπουμε συχνά ότι η παρέα με το Τζίμι την εξιτάρει να κάνει πότε πότε καμιά μικροαπάτη, κανένα ψέμα και άλλα τέτοια. Σχόλιο πάνω στη σκοτεινή πλευρά, που έχουμε όλοι μας κρυμμένη. Η Κιμ εργάζεται ως δικηγόρος στη φημισμένη εταιρεία «Χάμλιν,Χάμλιν, Μαγκίλ», που ίδρυσε ο αδελφός του Τζίμι , ο Τσάκ Μαγκίλ, ένας πραγματικός θρύλος της δικηγορίας, που όμως τώρα αντιμετωπίζει ένα σημαντικό ψυχολογικό πρόβλημα και έχει αποσυρθεί. Η σχέση των δύο αδελφών είναι ταραγμένη και πολυκύμαντη. Αυτά με την ιστορία, για να μη μπούμε στα χωράφια του «spoiler alert», για όσους προτίθενται να δουν τη σειρά, πράγμα που συνιστώ ένθερμα, ιδιαίτερα για τους συναδέλφους μου δικηγόρους.

Εάν είσαι δικηγόρος, που εργάζεσαι έχοντας δικό σου γραφείο (solo practitioner ο όρος στα αγγλικά), δε μπορεί παρά να αναγνωρίσεις στην καθημερινότητα του Τζίμι Μαγκίλ αρκετές φορές τον εαυτό σου: ανελέητο τρέξιμο και άγχος και, ειδικά όταν είσαι στην αρχή, ανοχή απέναντι στην παλαβομάρα και την ιδιοτροπία κάθε πελάτη, μέχρι να βρεις την πορεία σου και να μπορείς εσύ να κρίνεις εάν θέλεις κάποιον ή όχι για εντολέα. Ακόμη, «στραβές αποφάσεις» των δικαστών, γκρίνια, νεύρα και όλα αυτά τα ωραία, απεικονίζονται ρεαλιστικά στη ζωή του πρωταγωνιστή. Από την άλλη μεριά η αίσθηση ελευθερίας, που έχεις -και σου την παρέχει η ίδια η δικηγορία ως ελεύθερο επάγγελμα- ότι κάτι θα το κάνω με τον τρόπο που νομίζω εγώ. Θα δοκιμάσω τις δικές μου ιδέες, χωρίς να έχω προϊστάμενο πάνω από το κεφάλι μου. Αρκεί βέβαια να τηρείς τη δεοντολογία, πράγμα για το οποίο ο Τζίμι δεν καίγεται κιόλας…

Ο Τζίμι Μαγκίλ είναι ένας τύπος δικηγόρου, που δεν έχουμε ξαναδεί στην οθόνη. Τον έχουμε ξαναδεί όμως στην πραγματικότητα, καθώς αναγνωρίζουμε πολλές φορές σε αυτόν σκηνές από τη δική μας επαγγελματική καθημερινότητα ως μεμονωμένοι δικηγόροι. Μακριά από το λούστρο και τη λάμψη των μεγάλων δικηγορικών εταιρειών, υπάρχει ο κόσμος του Τζίμι Μαγκίλ και όλων εμάς, που κινούμαστε στο φάσμα του αγωνιστικού βιοπορισμού από τη δικηγορία. Η ιστορία βρίσκεται αισίως στην πέμπτη σεζόν της και εδώ είμαστε μάρτυρες μιας μεταμόρφωσης του ήρωα, που αλλάζει το όνομά του σε Σολ Γκούντμαν και βάζει πλώρη για νέες πιο σκοτεινές περιπέτειες. Μαζί του κινούνται σε καινούργια αριστοτεχνικά μονοπάτια και οι άλλες δύο ιστορίες της σειράς. Ένα όμως είναι βέβαιο και το ξέρουμε ήδη από το πρώτο επεισόδιο της πρώτης σεζόν: το «Better Call Saul» είναι μια ιστορία πτώσης, αυτοκαταστροφής και κατάβασης σε βαθιά και αχαρτογράφητα ύδατα της ανθρώπινης κατάστασης.

 

Δεκαετίες…

Δεν ξέρω αν προσέξατε αλλά σε λίγες ημέρες δεν αλλάζουμε μόνο έτος αλλά και δεκαετία. Καθώς περνούν τα χρόνια όλοι μας κάνουμε … συλλογή από δεκαετίες. Δεν ξέρω γενικότερα αλλά προσωπικά η έννοια της δεκαετίας μου είναι ιδιαίτερα έντονη σε επίπεδο αίσθησης, ανάμνησης και εμπειρίας. Ως κυριότερο λόγο γι’αυτό βρίσκω την κατηγοριοποίηση ανά δεκαετία πραγμάτων που αγαπώ όπως η μουσική, ο κινηματογράφος, ο αθλητισμός ου μην αλλά και η πολιτική. Γεννήθηκα στις αρχές της δεκαετίας του ’60, που τόσο πολύ σημάδεψε τη μεταπολεμική ιστορία, δε μπορώ όμως να πω ότι έχω μνήμες πέρα από εκείνες της παιδικής ηλικίας, οι οποίες φυσικά βρίθουν στοιχείων σχετικών με τον τρόπο ζωής, το παιχνίδι, την οικογένεια και το σχολείο. Φυσικά θυμάμαι πως η πρώτη μου εκείνη δεκαετία έκλεισε ιδανικά με την κατάκτηση της Σελήνης το καλοκαίρι του 1969, όλα όμως τα υπόλοιπα κοσμοϊστορικά γεγονότα των 60’ς τα έχασα.

Η πρώτη δεκαετία που συνειδητά θυμάμαι είναι εκείνη του ’70. Συνέπεσε με την εφηβεία και όλες τις ανησυχίες και δυσκολίες, που τη συνοδεύουν. Από την άλλη, η πτώση της δικτατορίας και η έναρξη της μεταπολίτευσης με έβαλαν, όπως και όλους τους νέους τότε, σε ένα τελείως άλλο κόσμο, που χαρακτηριζόταν από μια βιασύνη να προλάβουμε ό,τι χάθηκε την προηγούμενη δεκαετία εξαιτίας της χούντας. Στα 70΄ς άρχισα να ακούω συστηματικά μουσική και να βάζω σε σειρά τις κινηματογραφικές μου αναζητήσεις. Σωροί βιβλία άρχισαν να σχηματίζονται εδώ κι εκεί, σε μια αναζήτηση γνώσης, που ξεκίνησε τότε και δε σταμάτησε ποτέ έκτοτε, ενώ πάντα έτρεχαν φυσικά οι υποχρεώσεις του Γυμνασίου και του Λυκείου. Την αγαπώ πολύ αυτή τη δεκαετία και ιδιαίτερα τη μουσική της, ελληνική και ξένη. Ακόμη και σήμερα ένα μεγάλο ποσοστό της μουσικής που ακούω προέρχεται από τότε. Τα 70’ς είχαν για μένα «γκραν φινάλε»: δύο μήνες πριν την εκπνοή τους έγινα πρωτοετής της Νομικής Αθηνών.

Η δεκαετία του ’80 είναι εκείνη που κατέκτησα στο σύνολό της, χωρίς περικοπές. Τότε πέρασα τα αξέχαστα φοιτητικά χρόνια, τα επίσης αλησμόνητα (για καλούς και κακούς λόγους) δύο χρόνια της στρατιωτικής θητείας και ξεκίνησα την επαγγελματική μου σταδιοδρομία. Στα ’80’ς βέβαια η Ελλάδα έζησε μια πρωτόγνωρη μετάλλαξη (νομίζω ότι αυτή είναι η σωστή λέξη). Γίναμε μέλος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας και κυβερνηθήκαμε σχεδόν σε όλη τη δεκαετία από το ΠΑΣΟΚ. Όσοι έζησαν την εποχή εκείνη είναι διηρημένοι ως προς τις εκτιμήσεις τους. Άλλοι λένε ότι ήταν η χρυσή εποχή της χώρας και άλλοι ότι εκεί βρίσκονται οι αιτίες της χρεωκοπίας, που ακολούθησε. Όλοι όμως παραδέχονται ότι … «περάσαμε καλά», μερικοί μάλιστα «εξαιρετικά καλά». Παρένθεση για να πω μια κοινοτυπία:  πως περνάει έτσι ο καιρός… Θυμάμαι λες και ήταν χθες το τεύχος του Rolling Stone του Δεκεμβρίου του 1989, όπου στην ανασκόπηση της δεκαετίας του ’80 είχε στην κορυφή των δίσκων δύο πολυαγαπημένα μου μουσικά δημιουργήματα: δεύτερο το «Remain in Light» των Talking Heads και πρώτο φυσικά το «London Calling» των Clash.

Η δεκαετία του ’90 είναι εκείνη, που αν και πρόσφατη, αισθάνομαι ότι μου διέφυγε η ουσία της. Έχω καλές δικαιολογίες να πω στον εαυτό μου. Τέλος πάντων, η δεκαετία του «σημιτικού εκσυγχρονισμού» συνέχισε την αίσθηση ανάπτυξης και ευμάρειας (με δανεικά) και είχε ως κερασάκι στο τέλος τη φρενίτιδα (της φούσκας) του Χρηματιστηρίου. Είχαμε μια ακόμη δεκαετία να το …. γλεντήσουμε και αυτή ξεκίνησε και ως χιλιετία. Καλά περάσαμε και στα 00’ς αναμφισβήτητα. Είναι η περίοδος, στην οποία ο κόσμος άλλαξε με τη γενικευμένη χρήση του διαδικτύου. Στο τέλος της δεκαετίας η έναρξη της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης με την κατάρρευση της Lehman Brothers στην Αμερική μας βρήκε σε ένα καθεστώς απόλυτης αμεριμνησίας. Θυμάμαι ακόμη τους ιθύνοντες της τότε κυβέρνησης να δηλώνουν με έμφαση ότι η οικονομία της χώρας είναι απόλυτα θωρακισμένη….Τα υπόλοιπα τα ξέρουμε όλοι πολύ καλά.

Η δεκαετία του ’10 είναι εκείνη που μας «ενηλικίωσε» , μερικοί πιο απαισιόδοξοι θα πουν ότι μας «γέρασε». Η κρίση που πέρασε σαν οδοστρωτήρας από πάνω μας μας έκανε να σκεφθούμε πάνω στο παρελθόν και το μέλλον. Ή τουλάχιστον θα έπρεπε. Γιατί δεν είμαι βέβαιος ότι διδαχθήκαμε. Στο σκοτεινό αυτό διάστημα της δεκαετίας που κλείνει (και εξακολουθούμε να το διανύουμε-κακά τα ψέματα…) ακούσαμε απίθανα πράγματα και είδαμε απερίγραπτες συμπεριφορές. Ας μην επεκταθούμε περισσότερο. Όλα αυτά επιτάθηκαν από τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, όπου ο καθένας μπορεί να λέει το μακρύ του και το κοντό του, από υπέροχα πράγματα μέχρι αδιανόητες χαζομάρες. Πάντα θυμάμαι την Πάτι Σμιθ, που σε μια ομιλία της στο Πανεπιστήμιο της Λουϊζιάνα είχε πει πως για πρώτη φορά στην ιστορία έχει διαχυθεί τόσο πολύ το δικαίωμα της ελεύθερης έκφρασης («democratized» ήταν το ρήμα που χρησιμοποίησε). Αυτό είναι φυσικά πολύ καλό, όμως αυτόματα μου έρχεται στο νου και η φράση του Φρανκ Ζάππα από το  «Trouble Everyday», όπου κάνει λόγο για «mass stupidity» και σκέπτομαι αναπόφευκτα πόσο δίκιο είχε ήδη από το 1969 όταν γράφτηκε αυτό το μνημειώδες τραγούδι. Οι προκλήσεις της νέας δεκαετίας είναι τεράστιες όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά και για όλο τον κόσμο. Ας ελπίσουμε στο τέλος της να είμαστε εδώ και να τα ξαναλέμε …

Για όλα φταίει μια γκοφρέτα…

Yπήρχε μια προνεωτερική εποχή, στην οποία έζησα ως παιδί. Τότε λοιπόν κάποια προϊόντα ευρείας κατανάλωσης όλως περιέργως μας έβαζαν στον κόσμο της γνώσης με τις προσφορές τους. Θυμάμαι κουπόνια σε απορρυπαντικά με τα οποία έπαιρνες θαυμάσια εικονογραφημένα βιβλία, πραγματικούς θησαυρούς γνώσης για εμάς τα παιδιά. Αλλά και ζαχαρωτά, σοκολάτες, γκοφρέτες όπου μάζευες χαρτάκια για να συμπληρώσεις άλμπουμ με ζώα, σημαίες, εθνικές ενδυμασίες, ιστορικά γεγονότα και βεβαίως με ποδοσφαιριστές (όπως ελέω του ιταλικού πολυεθνικού κολοσσού Panini γίνεται και σήμερα σε πολύ ιλουστρασιόν εκδοχή όμως-καμία σχέση με τα δικά μας άλμπουμ).

Το … ψώνιο μου με τη γεωγραφία χρονολογείται από τότε και ειδικότερα από δύο άλμπουμ της πάλαι ποτέ κραταιάς εταιρείας ζαχαρωτών ΜΕΛΟ, που εδώ και δεκαετίες έχει κλείσει. Η ΜΕΛΟ, για την ιστορία, κυκλοφορούσε κυρίως σοκολάτες και γκοφρέτες, όμως το αξεπέραστο προϊόν της ήταν η καραμέλα μανταρίνι. Στις γκοφρέτες έβρισκες χαρτάκια με εθνικές ενδυμασίες, σημαίες και διάφορα στοιχεία για κάθε χώρα και τα κολλούσες στο άλμπουμ που έπαιρνες από το περίπτερο. Το συνολικό αποτέλεσμα (με την αισθητική της εποχής φυσικά) ήταν συναρπαστικό για το παιδικό μου μυαλό, που έπαιρνε φωτιά κάνοντας νοερά ταξίδια σε όλο τον κόσμο. Εκτός από το άλμπουμ με τις εθνικές ενδυμασίες, είχε κυκλοφορήσει επίσης άλλη μια σειρά γκοφρέτας, όπου σε κάθε σελίδα κολλώντας τα χαρτάκια εμφανιζόταν ένα καταπληκτικό έγχρωμο παζλ με σκηνές από τη ζωή σε διάφορες χώρες. Από αυτή η σειρά της ΜΕΛΟ όσο και αν έψαξα στο διαδίκτυο δε βρήκα τίποτε και έτσι τη διατηρώ μόνο στη μνήμη μου, πολύ έντονα. Και τα δύο αυτά άλμπουμ, τα οποία είχα σχεδόν ολοκληρώσει, δυστυχώς χάθηκαν σε διάφορες οικογενειακές μετακομίσεις, έκαναν όμως καλά τη δουλειά τους σε ό,τι με αφορά τουλάχιστον.

Πριν από αρκετές δεκαετίες η γεωγραφία διδασκόταν στα σχολεία με τρόπο σοβαρό και συστηματικό και βοηθούσε όποιον ήθελε να έχει μια τέτοια στέρεη γνώση να την αποκτήσει και να τη διευρύνει στη συνέχεια μόνος του. Η βασική δομή της διδασκαλίας ήταν: η Ελλάδα, η Ευρώπη, ο Κόσμος. Στο Δημοτικό διδασκόμαστε έναν προς έναν όλους τους νομούς της Ελλάδας μέσα σε μια χρονιά και φυσικά τα της χώρας μας συνολικά (όρη, ποτάμια, κόλποι, πεδιάδες, πόλεις, παραγωγή, πληθυσμός κ.λ.π.). Αντίστοιχα στην επόμενη τάξη αναλυτικά για όλες της χώρες της Ευρώπης και τέλος για τις λοιπές ηπείρους, όπου λόγω πληθώρας των χωρών γινόταν πιο περιορισμένες αναφορές ανά χώρα. Στο μάθημα μπορεί να σου ζητούσε ο δάσκαλος ή ο καθηγητής να πεις τις μεγαλύτερες πόλεις της Ισπανίας, τα κυριότερα βουνά της Κίνας, τους μεγαλύτερους ποταμούς της Νότιας Αμερικής, τον πληθυσμό του Ιράν, την πρωτεύουσα της Μαδαγασκάρης κ.ο.κ. Όλα αυτά έπρεπε να ξέρεις να τα δείξεις στο χάρτη και  να έχεις συνειδητοποιήσει που βρίσκονται.

Στην τάξη υπήρχαν για το μάθημα μεγάλοι χάρτες της Ελλάδας, της Ευρώπης, των Ηπείρων της Γης, πολιτικοί, που έδειχναν τις χώρες με τα σύνορά τους και τις πόλεις και γεωφυσικοί, που εμφάνιζαν τα βουνά, τα ποτάμια, τις πεδιάδες, τις λίμνες κ.λ.π. Για το μάθημα στο σπίτι προετοιμάζαμε εκτός από τη μελέτη του μαθήματος και δικούς μας χάρτες για το μάθημα της ημέρας, σε μπλοκ ιχνογραφίας με τη μέθοδο του «ξεπατικώματος», που ήταν ομολογουμένως αρκετά απαιτητική, από την άλλη αν είχες όρεξη, μπορούσες να βγάλεις με αυτή ένα μικρό κομψοτέχνημα δικής σου κατασκευής.

Στα μεταγενέστερα χρόνια τα πράγματα άλλαξαν τόσο στη διδασκαλία της γεωγραφίας όσο και άλλων μαθημάτων από αυτά που κάποτε χαρακτηρίζονταν (πολύ κακώς) ως «δευτερεύοντα» (ιστορία, θρησκευτικά, τεχνικά, ζωολογία, φυτολογία, μουσική, κ.λ.π.). Η διδασκαλία της γεωγραφίας, όπως περιγράφηκε πιο πάνω, φαίνεται ότι ήταν πολύ … καταπιεστική και στο πλαίσιο της φιλοσοφίας της «ήσσονος προσπαθείας», που γενικότερα επικράτησε και μέχρι σήμερα εξελίσσεται, η γεωγραφία έχει γίνει ένα φάντασμα χωρίς ουσία και νόημα (κατά την άποψή μου πάντα). Κατανοοώ και επικροτώ απόλυτα την ανάγκη της διδασκαλίας της περιβαλλοντικής συνείδησης και της οικολογίας. Αυτό όμως οφείλει να είναι ένα ξεχωριστό μάθημα με σπουδαίο πεδίο πρακτικής εφαρμογής από τα παιδιά (ανακύκλωση κ.λ.π.).  Όμως, αν δει κανείς τα σχολικά βιβλία της γεωγραφίας σήμερα μοιάζουν περισσότερο με εγχειρίδια οικολογίας παρά γεωγραφίας. Νομίζω όμως, πως για να σώσουμε τον πλανήτη, πρέπει πρώτα να τον γνωρίζουμε.

Οι αγεωγράφητοι άνθρωποι είναι πια συντριπτική πλειοψηφία και σχεδόν το σύνολο των νέων ανθρώπων, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και παγκοσμίως. Είναι πραγματικά κρίμα, γιατί σήμερα με τα μέσα που υπάρχουν μέσω του διαδικτύου θα μπορούσε η διδασκαλία της γεωγραφίας να γίνει τρομερά ενδιαφέρουσα και διασκεδαστική. Πρέπει να αναγνωρίσω ότι, όπως λέει και μια φίλη μου από την Αγγλία, συνταξιούχος πλέον καθηγήτρια γεωγραφίας, η γεωγραφία είναι κάτι που είτε το λατρεύεις, είτε το απεχθάνεσαι. Η γεωγραφική γνώση έχει όμως σπουδαία οφέλη. Γνωρίζεις τον κόσμο γύρω σου κοντά και μακριά. Εννοείται ότι κάνεις καλύτερα και πιο ουσιαστικά ταξίδια πραγματικά ή νοερά. Κατανοείς πληρέστερα την ιστορία, τις πολιτικές εξελίξεις, τις αλλαγές στο περιβάλλον, ακόμη και τη νοοτροπία των ανθρώπων από άλλες χώρες.

Εμείς πάλι της … πολλής γεωγραφίας έχουμε άλλα προβλήματα σήμερα, καθώς προσπαθούμε να αφομοιώσουμε όσο περισσότερα πράγματα μπορούμε από την πλημμυρίδα των πληροφοριών, που βρίσκουμε στο διαδίκτυο. Εφαρμογές όπως το Google Earth μας πάνε -κυριολεκτικά- παντού στον κόσμο. Μας λύνονται τρελές απορίες, όπως εκείνη που είχα: «πως είναι το (περίπου) τριεθνές σημείο Ρωσίας-Κίνας-Βόρειας Κορέας ;»  Εκτός αυτού μας απασχολεί η λύση όλο και πιο εξεζητημένων και διεστραμμένων γεωγραφικών κουίζ, που κάποιοι πιο τρελαμένοι από εμάς έχουν σκαρώσει …

Στην περίπτωσή μου, για όλα αυτά ομολογώ ότι φταίει μια γκοφρέτα. Δυστυχώς, οι σημερινές γκοφρέτες έχουν μόνο το γλύκισμα μέσα και τίποτε περισσότερο …

 

 

Πέντε στίχοι για το χρόνο

«Why do we give up our hearts to the past and why must we grow up so fast ?»                               Eagles «Pretty Maids All In A Row» ( από το «Hotel California»-1977)

«Who knows where the time goes ?»                                                                                                                        Sandy Denny (από το «All Our Own Work» -1973)

Θα μπορούσαμε να γεμίσουμε τόμους με υπέροχους στίχους σαν τους παραπάνω, που ασχολούνται με το χρόνο. Κάθε μορφής τέχνη έχει εξαντλητικά καλύψει το μυστήριο του χρόνου. Αλλά πρωτίστως η επιστήμη της φυσικής είναι αυτή που βρίσκεται στην αιχμή της έρευνας για το μέγεθος αυτό. Η ίδια η ύπαρξη του χρόνου έχει αμφισβητηθεί. Λένε μερικοί επιστήμονες πως δεν υπάρχει αλλά έχει δημιουργηθεί από τους ανθρώπους για να οργανώνουν τη ζωή τους. Πως μόνοι μας βάλαμε τους εαυτούς μας σε κουτάκια ανάλογα με την κίνηση της Γης, του Ήλιου και της Σελήνης για να ξέρουμε τι μας γίνεται. Γίγαντες της επιστήμης όπως ο Άλμπερτ Αινστάιν και ο Στήβεν Χώκινγκ βασίζουν τις θεωρίες τους στο χρόνο συνδέοντας τον με το χώρο στο διάστημα, δημιουργώντας ένα νέο μέγεθος, το χωροχρόνο, που μοιάζει στις γραφικές παραστάσεις με τεντωμένο ύφασμα.

Η ύπαρξη του χρόνου μπορεί να αμφισβητείται και να ερευνάται, εκείνο όμως που σίγουρα βλέπουμε είναι οι συνέπειες από το πέρασμά του. Τις διαπιστώνουμε στο σώμα και το πνεύμα μας και σε εκείνα των άλλων, στην αλλαγή των τοπίων, στη μεταβολή του κλίματος, στο ρου της ιστορίας, στις γεννήσεις και στους θανάτους. Ο χρόνος αδυσώπητα κινείται γραμμικά προς μια κατεύθυνση, εκείνη του μέλλοντος. Εμείς είμαστε για μια στιγμή στη διάσταση του παρόντος, που την επόμενη στιγμή είναι ήδη παρελθόν και πάει λέγοντας. Πριν από αρκετά χρόνια, είχα γοητευτεί από τον Ηράκλειτο, το μοναδικό εκείνο «σκοτεινό» φιλόσοσοφο της αρχαιότητας, που δε μοιάζει με κανέναν άλλο, ίσως επειδή εισάγει στην ελληνική σκέψη την παράταιρη γι’αυτή έννοια της αέναης μεταβολής των πάντων («Τα πάντα ρει και ουδέν μένει..»).  Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά ρητά του Ηρακλείτου είναι επίσης το «Ποταμώ ουκ έστιν εμβήναι δις τω αυτώ» (Δε μπορείς να μπεις δυο φορές στο ίδιο ποτάμι), καθώς το νερό στο οποίο μπήκες μέσα την πρώτη φορά έχει φύγει, έχει πάει πιο κάτω και το ποτάμι της δεύτερης φοράς είναι πια άλλο. Έτσι και ο χρόνος, εξάλλου μια από τις πιο συνηθισμένες του παρομοιώσεις είναι «το ποτάμι του χρόνου».

Πάντα η αναδίφηση του παρελθόντος αλλά και η προσπάθεια για πρόβλεψη του μέλλοντος ήταν βασικές έγνοιες των ανθρώπων. Με την έλευση του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχει εκτιναχθεί το πρώτο από τα δύο αυτά φαινόμενα. Αναρίθμητες ομάδες ασχολούνται με αναρτήσεις φωτογραφιών από το παρελθόν σε μια προσπάθεια ανάδειξης και διάσωσής του σε επίπεδο χωριών, πόλεων, συλλόγων, επαγγελμάτων, συνηθειών, ιστορικών γεγονότων. Ένας θαυμαστός πλούτος εικόνων και γνώσεων μας διακτινίζει κυριολεκτικά σε τόπους και εποχές, που απλώς είχαμε (ή δεν είχαμε) ακούσει την ύπαρξή τους, αλλά και σε τόπους και εποχές, που ζήσαμε οι ίδιοι, προκαλώντας μας ένα υπέροχο αίσθημα «deja vu». Έτσι, απολαμβάνω ιδιαίτερα τη συμμετοχή μου σε ομάδες με παλιές φωτογραφίες από την πόλη που γεννήθηκα, το Αγρίνιο, την πόλη που μεγάλωσα, τα Ιωάννινα και την πόλη που έζησα τα φοιτητικά μου χρόνια, την Αθήνα. Ακόμη ομάδες ανθρώπων με απίστευτες, εμβριθείς γνώσεις και φωτογραφικά τεκμήρια για ένα θέμα που με ενδιαφέρει ιδιαίτερα, τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο. Είναι αυτή η αναζήτηση του παρελθόντος ένα αναγκαίο εργαλείο αυτοπροσδιορισμού ή μήπως μια μόδα; Για κάποιους όπως βλέπω είναι έργο ζωής αν κρίνω από τα καταπληκτικά αρχεία που διαθέτουν και αναρτούν και αυτό είναι θαυμάσιο. Προσωπικά θεωρώ τη γνώση του παρελθόντος σπουδαίο στήριγμα για το μέλλον. Πάντα όμως ελλοχεύει η παγίδα να θαφτείς στο παρελθόν, που νοσταλγείς τόσο και να μην ξανοιχτείς στο μέλλον, όπως πρέπει. Το λέει εξάλλου ξεκάθαρα ο Νηλ Γιάνγκ στο «Ambulance Blues»:

 «It’s easy to get buried in the past, when you try to make a good thing last…».  

Και το μέλλον; Πάμε και βλέπουμε… Είναι (και πάντα ήταν) τόσο άδηλο και απρόβλεπτο, τόσο για το καλό όσο (κυρίως) για το κακό. Άσε που είναι και μακριά, οπότε ας ζούμε το σήμερα με ένταση και ουσία πράξεων και συναισθημάτων καλύτερα κι ας κάνουμε και κανένα λάθος στην πορεία. Κλείνοντας θα επικαλεστώ δύο ακόμη αγαπημένους στίχους:

The past is a fact, the present a mistake and the future we always live too late    

έλεγε ο Πωλ «Modfather» Ουέλλερ στο υπέροχο «My ever changing moods» και βεβαίως ο μέγιστος Πρινς, που κλείνοντας πονηρά και σκαμπρόζικα το μάτι στο «New Position» μας προτρέπει να είμαστε τολμηροί στην αντιμετώπιση του μέλλοντος, λέγοντάς μας :                                             

«Let’s go fishing in the river, the river of life…»       

Η νομιμότητα δεν αντέχεται…

Είδα χθες μια ιταλική κωμωδία με τίτλο «L’ Ora Legale» – Η Ώρα της Νομιμότητας» (ελληνικός τίτλος, ως συνήθως ό,τι νάναι: «Τα παράπονα στο Δήμαρχο»). Είναι παραγωγή του 2017 και ανήκει στο είδος της φαρσοκωμωδίας, που τόσο καλά και πετυχημένα ανθεί στην Ιταλία εδώ και δεκαετίες. Φαρσοκωμωδία όμως με πολλά μηνύματα και αφορμές για προβληματισμό και όχι μόνο για την πραγματικότητα του νότου της Ιταλίας.

Το πρωταγωνιστικό δίδυμο των δημοφιλών στην Ιταλία κωμικών Σαλβατόρε Φικάρα και Βαλεντίνο Πικόνε, που έχουν σκηνοθετήσει την ταινία.

Σε μια κωμόπολη της Σικελίας, οι κάτοικοι είναι απηυδισμένοι με το δήμαρχό τους. Μαφιόζος, κομπιναδόρος, διεφθαρμένος και ρουσφετολόγος μέχρι αηδίας. Η κωμόπολη επί των ημερών του παρατημένη. Σωροί σκουπιδιών παντού, τα αυτοκίνητα παρκαρισμένα το ένα πάνω στο άλλο, οι δρόμοι γεμάτοι λακκούβες, τα ΑμΕΑ υποφέρουν στις μετακινήσεις τους, παντού ορθώνονται αυθαίρετες κατασκευές, η γραφειοκρατία ανυπόφορη, οι δημοτικοί υπάλληλοι και αστυνομικοί όλη μέρα πίνουν καφέ στα μαγαζιά γύρω από το δημαρχικό μέγαρο κάνοντας ότι δουλεύουν. Από την άλλη όμως στοχευμένα ρουσφέτια και χατίρια εξασφαλίζουν στο δήμαρχο συνεχόμενα την επανεκλογή του και όλα κυλούν ειδυλλιακά μέσα σε μια ατμόσφαιρα διάχυτης ανομίας του στυλ «μεταξύ κατεργαραίων». Όμως τις παραμονές των εκλογών ένα οικονομικό σκάνδαλο του διεφθαρμένου δημάρχου, στρέφει τους πολίτες εναντίον του και στηρίζουν τον αντίπαλό του, τον οποίο και εκλέγουν πανηγυρικά, με αίτημα (τι άλλο;) την αλλαγή. Ο νέος δήμαρχος έχει υποσχεθεί ότι θα αποκαταστήσει τη νομιμότητα στην πόλη και πως όλα θα υπόκεινται πλέον σε κανόνες, για να μη θυμίζει ξέφραγο αμπέλι. Πράγματι, ο νέος δήμαρχος, μορφωμένος, ηθικός, έντιμος και με ευρωπαϊκή νοοτροπία, αρχίζει αμέσως τη μεταμόρφωση της πόλης προς το καλύτερο. Βάζει τους υπαλλήλους και δημοτικούς αστυνομικούς να δουλέψουν κανονικά και να εφαρμόσουν τους νόμους.  Έτσι σε σύντομο διάστημα εκλείπει το παράνομο παρκάρισμα, το παράνομο εμπόριο, κατεδαφίζονται τα αυθαίρετα, εφαρμόζεται αυστηρά σύστημα ανακύκλωσης των σκουπιδιών, δημιουργούνται πεζόδρομοι και ποδηλατόδρομοι, φυτεύονται δένδρα και άνθη, αλλά και επιβάλλονται (ανύπαρκτα μέχρι τότε) δημοτικά τέλη και φόροι. Παράλληλα, δε γίνονται όπως πριν χατίρια και ρουσφέτια, με πρώτους δυσαρεστημένους τους συγγενείς του δημάρχου, οι οποίοι θεωρούσαν ότι θα είχαν προνομιακή μεταχείριση. Οι πολίτες εθισμένοι επί δεκαετίες στην εξυπηρέτηση των ατομικών τους συμφερόντων αδιαφορούν για το γεγονός ότι η πόλη τους έχει γίνει πολύ καλύτερη και ομορφότερη σε σχέση με το παρελθόν, εφόσον δε γίνεται η δουλειά τους με τα ρουσφέτια. Με την καθοδήγηση του  ιερέα της πόλης (πολύ εύστοχο το σχόλιο για το ρόλο της καθολικής εκκλησίας), αλλά και των δυσαρεστημένων συγγενών του, το πλήθος αναγκάζει τον έντιμο δήμαρχο να παραιτηθεί σε μια σκηνή, που παραπέμπει πολύ πετυχημένα στη βιβλική εικόνα του «Άρον άρον σταύρωσον αυτόν». Η ταινία κλείνει με την επάνοδο στο αξίωμα του παλιού διεφθαρμένου ρουσφετολόγου δημάρχου και η κάμερα λίγο πριν το τέλος πλανάται πάνω από την κωμόπολη, που είναι πηγμένη στα σκουπίδια, τα οποία πετιούνται παραδοσιακά από το παράθυρο στο δρόμο, στα άναρχα παρκαρισμένα αυτοκίνητα και τις αυθαίρετες κατασκευές.

Οι δύο δήμαρχοι της ταινίας

 

Η ταινία τα λέει όλα, πολλά από αυτά ταιριάζουν και στην ελληνική πραγματικότητα. Η τήρηση των νόμων και των κανόνων είναι καλή και θεμιτή όταν αφορά τους άλλους. Η ατομική ευθύνη στην τήρηση της νομιμότητας είναι ένα μεγάλο ζητούμενο. Το ίδιο και η τήρηση της ισονομίας από τους κυβερνώντες. Με την ευκαιρία αυτή διαπίστωσα και κάτι άλλο. Τα τελευταία χρόνια έχω δει πολύ καλές κωμωδίες ιταλικής και γαλλικής παραγωγής, που θίγουν με χιούμορ σύγχρονα θέματα, όπως ο ρατσισμός, η ξενοφοβία, η διαφθορά, η γραφειοκρατία, οι δημόσιες υπηρεσίες κ.α. Αναφέρω ενδεικτικά τρεις από αυτές: την ιταλική «Quo Vado ?» (2016) («Θεέ μου που πάω;») με τον απολαυστικό Κέκο Ζαλόνε  και τις γαλλικές  «Qu’est-ce qu’on a fait au Bon Dieu?» (2014) («Θεέ μου τι σου κάναμε;» και «A Bras Ouverts» (2017) («Βρε Καλώς τους»), με πρωταγωνιστή και οι δύο το σπουδαίο ηθοποιό Κριστιάν Κλαβιέ.

Στη σύγχρονη ελληνική κινηματογραφία και παρά την κρίση των τελευταίων 8 ετών δεν έχουμε ιδιαίτερα δείγματα τέτοιων ταινιών και σίγουρα όχι κωμωδιών !!! Όπως φαίνεται, η κρίση μαζί με όλα τα άλλα έχει εξαφανίσει και κάθε διάθεση για σαρκασμό και διακωμώδηση των κακώς κειμένων. Ίσως πάλι να φταίει το γεγονός ότι ο ελληνικός κινηματογράφος τα τελευταία 40 χρόνια υπήρξε κρατικοδίαιτος, παράρτημα του δημοσίου τομέα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται… Αλλά να πάρει η ευχή και στην τέχνη γενικότερα, κάνω λάθος, που δε βλέπω έργα μουσικά, θεατρικά, εικαστικά, εμπνευσμένα από αυτό που ζούμε σήμερα; Που είναι τα έργα, που θα μιλήσουν για την ανεργία, τη φτωχοποίηση, τη μετανάστευση, την κατάθλιψη, το ρατσισμό; Ίσως μόνο στο χώρο των δημιουργών της χιπ-χοπ μουσικής να βρει κανείς δείγματα. Σε άλλες δίσεκτες εποχές για την Ελλάδα, η καλλιτεχνική δημιουργία είχε απογειωθεί με σπουδαία έργα, που είχαν έμπνευση δύσκολες ιστορικές περιόδους. Αυτά λοιπόν με το «L’ Ora Legale», το οποίο προτείνω ανεπιφύλακτα, όπως και τα υπόλοιπα φιλμ που προαναφέρθηκαν. Το καίριο χιούμορ και ο αυτοσαρκασμός είναι ευθεία αντιπαράθεση με τα προβλήματα και τις παθογένειες και αποτελούν δείγμα υψηλού επιπέδου και υγείας μιας κοινωνίας. Στα καθ’ημάς όλα αυτά είναι πλέον ζητούμενα…

Κάπνισμα σε κλειστούς δημόσιους χώρους: Ζήτημα Πολιτισμού ή … Μεταφυσικής ;

Ως γνωστόν, στην Ελλάδα οι νόμοι εν γένει δεν έχουν για τους πολίτες το νόημα της «υποχρέωσης» αλλά της «σύστασης». Σου λέει δηλαδή η Πολιτεία: «Ξέρεις κάτι, αυτός είναι ο νόμος, που έχω ψηφίσει. Αν σου αρέσει, τον εφαρμόζεις». Εξαιρούνται φυσικά τα θηριώδη μνημόνια του ενός άρθρου με τις χιλιάδες σελίδες, τα οποία εφαρμόζονται κατά γράμμα από τις κυβερνήσεις, γιατί έχουν εισπρακτικό σκοπό και η εκπλήρωση των φορογδαρτικών στόχων θα έχει ως αποτέλεσμα την επιτυχή αξιολόγηση από την «τρόϊκα» ή το «κουαρτέτο» και την παραμονή στην εξουσία αυτών που τα ψήφισαν, για όσο πάει περισσότερο.

Χαρακτηριστική περίπτωση νόμου «σύσταση» είναι αυτός για την απαγόρευση του καπνίσματος στους κλειστούς δημόσιους χώρους. Αλλεπάλληλες κυβερνήσεις έχουν κυριολεκτικά φάει τα μούτρα τους προσπαθώντας να εφαρμόσουν τον αντικαπνιστικό νόμο εδώ και χρόνια. Θυμόμαστε το σύνθημα «Η Ελλάδα σήμερα σβήνει το τσιγάρο» του Αβραμόπουλου και άλλα τέτοια γραφικά. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι το κάπνισμα στους κλειστούς δημόσιους χώρους είναι ένα ιδιότυπο ελληνικό «αντάρτικο», ιδιαίτερα επιτυχημένο, του οποίου η μαζικότητα και αποτελεσματικότητα  έχει σβήσει οτιδήποτε παρόμοιο (κινήματα «Δεν πληρώνω», «Αγανακτισμένοι» κ.λ.π.). Μιλώντας νομικά δεν είναι απλώς μια συμπεριφορά «contra legem» αλλά κάτι περισσότερο: είναι συμπεριφορά «in loco legis», για τους μη λατινομαθείς: έχει αντικαταστήσει τον ίδιο το νόμο, τον έχει αλλάξει στην πράξη. Έτσι σήμερα εάν πας να καθίσεις να πιείς ένα καφέ το χειμώνα σε καφετέρια εκτός από το μυρωδάτο ρόφημά σου θα έχεις μπόνους και τις αναθυμιάσεις του διπλανού συν-θαμώνα σου. Κανείς δεν θα σκεφτεί να σε ρωτήσει αν σε ενοχλεί αυτό, είναι δεδομένο ότι οφείλεις να το υποστείς, στην τελική (sic) ας μην καθόσουν εκεί μέσα, είναι επιλογή σου (ω, ναι ! το έχω ακούσει και αυτό…). Αγαπητοί αστρονόμοι, κάπως έτσι δημιουργούνται τα παράλληλα σύμπαντα, μην ψάχνετε περισσότερο…

Ομολογώ ότι παρόλο που δεν υπήρξα ποτέ καπνιστής (να αγιάσουν τα κόκκαλα του … Φειδιππίδη, του το οφείλω), έχω κάνει όμως άπειρο παθητικό κάπνισμα. Ως μικρό παιδί, με τον αδελφό μου, που ήταν μωρό, έχουμε ρουφήξει … τόνους από τσιγάρο καπνού μάρκας «Έθνος Εξαιρετικά», που κάπνιζε ασταμάτητα μέσα στο σπίτι ο μακαρίτης ο παππούς μας, τον οποίο φιλοξενούσαμε για μεγάλα διαστήματα. Βλέπετε, τότε «σκληραγωγούμαστε» ως παιδιά, κανείς δεν είχε κατά νου ότι αυτό μπορεί να ήταν και βλαβερό για εμάς. Από εκεί και πέρα, την προνεωτερική εποχή του ’60 και του ’70 αλλά και αργότερα έχω «απολαύσει» καπνό τσιγάρου επί συνεχόμενες ώρες μέσα σε υπεραστικά λεωφορεία μέχρι την Αθήνα αλλά και σε αεροπλάνα της Ολυμπιακής (οι πίσω θέσεις του αεροσκάφους ήταν «καπνιστών»). Θυμάστε οι παλαιότεροι στις πλάτες των καθισμάτων λεωφορείων και αεροπλάνων να υπάρχουν ευμεγέθη τασάκια. Αργότερα, στο στρατό πρόσθεσα στο ρεπερτόριό μου το «Καρέλια Lights», που κάπνιζε με κλειστά παράθυρα (χειμώνα-καλοκαίρι ο αθεόφοβος) ένας συνταγματάρχης προϊστάμενός μου… Εννοείται μπόλικο φούμο σε κλειστούς χώρους έχω ρουφήξει από παρέες, ξενύχτια, διασκεδάσεις, πάρτι κ.ο.κ. Συνολικά έχω πάρει τη δόση μου και δε θέλω άλλο…

 

Αισθάνομαι, δυστυχώς, απαισιόδοξος για την αλλαγή του κλίματος και την εφαρμογή του αντικαπνιστικού νόμου. Οι λόγοι είναι από πολιτισμικοί έως και … μεταφυσικοί. Λέμε συνέχεια ότι το να μην καπνίζει κανείς στους δημόσιους κλειστούς χώρους είναι θέμα πολιτισμού. Ο.Κ., πράγματι. Από ποιόν περιμένουμε όμως στην Ελλάδα να αντιληφθεί αυτό το προφανές και να το εφαρμόσει; Από τους πολίτες αυτής της χώρας; Λυπάμαι που το λέω, αλλά ποτέ δε σκέφτονται με όρους ατομικής ευθύνης για τη διαμόρφωση καλύτερων πραγμάτων για το ευρύτερο περιβάλλον τους. Πάντα κάποιος άλλος θα έχει την ευθύνη αυτή και όχι οι ίδιοι. Το βάρος μετατοπίζεται αμέσως στην Πολιτεία, στο Δήμο, … στο «Χατζηπετρή» για να θυμηθούμε και το Λουκιανό Κηλαηδόνη. Συνεπώς είναι ξεγραμμένη η περίπτωση οικειοθελούς συμμόρφωσης των πολιτών. Μήπως να σκεφτόμαστε μια μικρή δόση ελέγχου ή (λέξη φτου κακά) αστυνόμευσης και επιβολής κυρώσεων για την εφαρμογή του νόμου; Δεν υπάρχει περίπτωση. Όχι μόνο από το πλήρες ξεχαρβάλωμα και ακύρωση -για διάφορους λόγους- όλων των δυνητικών ελεγκτικών μηχανισμών (όπως για παράδειγμα η Δημοτική Αστυνομία) αλλά και από τη διάχυτη αλλεργία σε αυτή τη χώρα για οτιδήποτε ελέγχει σε σταθερή βάση τη νομιμότητα. Τεράστιο εμπόδιο έχει τεθεί επίσης από την αρνητική στάση των επαγγελματιών του χώρου της εστίασης και κέντρων διασκέδασης. Ενόψει και της κρίσης (κατανοητό έως ένα σημείο…) δεν έχουν καμία όρεξη να δυσαρεστήσουν τους πελάτες τους και προτιμούν τα καταστήματά τους να έχουν την εικόνα θαλάμων αερίων. Αν ήταν να βάλω ένα κουίζ σχετικά με το ποια ήταν η πιο πετυχημένη απεργία που έχει γίνει τα τελευταία δέκα χρόνια, η απάντηση είναι η 24ωρη, που έκαναν το 2013 οι καφετέριες για το θέμα του τσιγάρου. Οι πόλεις ερήμωσαν, οι θαμώνες τους τριγυρνούσαν στους δρόμους σα χαμένοι και την επόμενη μέρα όλα τα μέτρα που εφαρμογής του νόμου, που είχαν εξαγγελθεί, μπήκαν στην κατάψυξη.

Είναι όμως και θέμα πολιτισμού από την ανάποδη. Δεν είναι δυνατόν ρε φίλε να είμαι στην καφετέρια, στο μπαρ, στο ρεμπετάδικο, στο μπουζουξίδικο και να μου ζητάς εμένα όταν μούρθει να καπνίσω να σηκωθώ από εκεί που κάθομαι και να βγω έξω ή κάπου ξέχωρα και να ξαναγυρίσω. Δεν είναι δυνατό να μου διακόπτεις τον ειρμό της ανάλυσης/συζήτησης, που έχω για τη ρημάδα τη ζωή, την κρίση, την πολιτική, τη μπάλα  ή ακόμη χειρότερα το φλερτ; Δε γίνεται αυτό το πράγμα. Το τσιγάρο είναι η μια πλευρά του πολύτιμου ισοσκελούς βιωματικού τριγώνου και οι άλλες δύο είναι το ποτό/καφές και η συζήτηση/ρεμβασμός. Ας το πάρουμε χαμπάρι, αυτά δεν ξεχωρίζουν με τίποτε και μάλιστα έχω την εντύπωση πως για πολλούς η τελετουργία αυτή αγγίζει τη σφαίρα της … μεταφυσικής.

Δε μπορώ παρά να επαινέσω τη θαρραλέα πρωτοβουλία του Δήμου Τρικκαίων για την άμεση εφαρμογή του νόμου για το κάπνισμα σε συνεργασία με τις επιχειρήσεις της πόλης. Σε πρόσφατη επίσκεψή μου εκεί είδα πως λειτουργεί το πράγμα μια χαρά, με εντελώς διακριτούς χώρους για τους καπνιστές, όπου αυτό είναι δυνατό. Η Αυτοδιοίκηση έχει σπουδαίο ρόλο να παίξει στο θέμα αυτό, εάν το επιθυμεί βεβαίως.

Ζούμε σε μια πανέμορφη αλλά πολύ κουραστική χώρα (όπως έλεγε ο Ηλίας Πετρόπουλος). Πολλά πράγματα πρέπει να αλλάξουν εδώ από πλευράς νοοτροπίας για να πάμε κάποτε προς το καλύτερο. Σε ό,τι με αφορά έχω βάλει δύο «σημάδια» για να το διαπιστώσω. Το ένα αφορά τους πολιτικούς και το άλλο τους απλούς πολίτες. Έτσι λοιπόν θα αισθανθώ ότι κάτι έχει αλλάξει εάν ξυπνήσω ένα πρωί και ακούσω ότι α) καταργήθηκε ο νόμος περί ευθύνης υπουργών και β) εφαρμόζεται ο νόμος για το κάπνισμα στους κλειστούς δημόσιους χώρους. Αν αυτά τα δύο δε συμβούν δεν περιμένω τίποτε, ούτε άνωθεν, ούτε από τη … βάση.

 

Ένας μικρός παράδεισος, τόσο κοντά και τόσο μακριά…

Υπάρχει το γνωστό λεγόμενο για πολλούς παλαιούς κατοίκους της Πλάκας στην Αθήνα, οι οποίοι δεν έχουν ανέβει ποτέ στην Ακρόπολη, που βρίσκεται ακριβώς από πάνω τους. Εκτιμώ ότι κάτι παρόμοιο συμβαίνει (τηρουμένων των αναλογιών) και με τους κατοίκους της πόλης μας και το περιαστικό δάσος των Ιωαννίνων, που στεφανώνει τους λόφους της δυτικής πλευράς της. Έχω την αίσθηση πως σε ποσοστό ανάλογο με τον πληθυσμό της πόλης είναι ελάχιστοι αυτοί που έχουν περάσει από το θαυμάσιο χώρο του δάσους έστω και μια φορά και ακόμη λιγότεροι αυτοί που τον επισκέπτονται τακτικά. Ίσως να φταίει το γεγονός ότι για να ανέβεις έως εκεί είναι πιο απαιτητικό από το να πας μια βόλτα στην παραλίμνια περιοχή, στο Άλσος Πυρσινέλλα ή σε άλλους δημόσιους χώρους αναψυχής περισσότερο πολυσύχναστους και κεντρικούς, με καφετέριες και τα σχετικά. Έτσι, το περιαστικό δάσος μένει για τους πιο φυσιολάτρες, τους αθλούμενους, τους περιπατητές και τους λίγους, που αρέσκονται στην ξεχασμένη πλέον στην Ελλάδα συνήθεια του πικ νικ.

Το δάσος αυτό το έχω ζήσει όσο λίγες τοποθεσίες στη ζωή μου, για την ακρίβεια μεγάλωσα στις παρυφές του, καθώς το σπίτι μου ήταν για 22 χρόνια κάτω από αυτό στο ύψος της οδού Μεγ.Αλεξάνδρου και με τις παρέες μας παίζαμε εκεί μέσα. Ακόμα και σήμερα είναι ένας τόπος που συχνά επισκέπτομαι για άθληση. Υπήρχε εποχή που εκεί πηγαίναμε εκδρομή με το Δημοτικό Σχολείο (πράγμα εντελώς αδιανόητο σήμερα με την υστερική τάση για υπερπροστασία των παιδιών και τη συνακόλουθη αποκοπή τους από τη φύση…). Ακόμη, οι παλαιότεροι θα θυμούνται πως στο χώρο πάνω από το υπαίθριο θέατρο της Ε.Η.Μ. λειτουργούσε ζωολογικός κήπος με ζώα της ελληνικής πανίδας (λύκους, αλεπούδες, αρκούδες, κ.α.). Ο χώρος της Ε.Η.Μ. είναι ακόμη και σήμερα για τους περισσότερους το «σύνορο», πέρα από το οποίο δύσκολα θα προχωρήσουν και για μια βόλτα στο δάσος. Αν δεν έχετε επισκεφθεί ποτέ αυτό το κομμάτι παραδεισένιας φύσης, που βρίσκεται τόσο κοντά μας, σας έχω μια μικρή γνωριμία με το χώρο, με φωτογραφική τεκμηρίωση φυσικά.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1920 άρχισε να υλοποιείται ένα εκτεταμένο πρόγραμμα αναδασώσεων σε όλη την Ελλάδα για τη δημιουργία περιαστικών αισθητικών δασών από τη Δασική Υπηρεσία και τις κατά τόπους Φιλοδασικές Ενώσεις. Ανοίγω παρένθεση για να επισημάνω την απουσία μιας τέτοιας Ένωσης στα Γιάννινα (διορθώστε με αν κάνω λάθος). Πέρυσι στη Χίο είχα δει έκπληκτος τη φοβερή εθελοντική προσπάθεια, που κάνει η τοπική Φιλοδασική Ένωση, η οποία έχει αναδασώσει εκτεταμένα, περιφραγμένα γεωτεμάχια σε όλο το νησί και μάλιστα με τη χορηγία διαφόρων οικογενειών στη μνήμη τεθνεώτων προσώπων, των οποίων το όνομα δίδεται στην αναδασωθείσα έκταση. «Τροφή για σκέψη» που λέμε… Τότε λοιπόν, δημιουργήθηκαν διάφορα περιαστικά δάση σε πόλεις όπως η Άρτα, η Καβάλα, τα Τρίκαλα, το Αγρίνιο, η Ηγουμενίτσα κ.λ.π. , τα οποία βλέπουμε και σήμερα. Η συμβολή των δασών αυτών είναι μεγάλη στην αναβάθμιση του τοπίου και της ποιότητας ζωής αλλά και (κυρίως) στην αποτροπή των πλημμυρικών φαινομένων. Στο δικό μας περιστικό δάσος η αναδάσωση ξεκίνησε το 1928 και τελείωσε το 1936. Αυτό σημαίνει ότι τα δένδρα του έχουν ηλικία 80-90 ετών. Έργα της ίδιας εποχής είναι τα δασύλλια απέναντι στο Μιτσικέλι και στο Νησί της λίμνης Παμβώτιδας.

Το περιαστικό δάσος των Ιωαννίνων χωρίζεται από τους οδικούς άξονες σε τέσσερα τμήματα. Το πρώτο βρίσκεται πάνω από τον Ι.Ν. της Περιβλέπτου. Το δεύτερο από την πλατεία Ομήρου μέχρι τις εγκαστάσεις της Ε.Η.Μ. Το τρίτο, που είναι το μεγαλύτερο και αποτελεί το κύριο σώμα του δάσους φθάνει μέχρι το Νοσοκομείο Χατζηκώστα. Το τέταρτο είναι ένα μικρό κομμάτι που περιβάλλει το Νοσοκομείο Χατζηκώστα, που αρχικά είχε κτιστεί εκεί ως Σανατόριο (νοσηλευτήριο για τους φυματικούς, που χρειαζόντουσαν καθαρό αέρα). Το έδαφος του δάσους έχει μέση κλίση 60-65%, είναι βραχώδες ασβεστολιθικό και γενικά αβαθές, πράγμα που δημιουργεί κάποια προβλήματα, όπως θα δούμε στη συνέχεια. Ας κάνουμε όμως τη φωτογραφική βόλτα, που σας υποσχέθηκα.

Πάνω από το θέατρο της Ε.Η.Μ. έχει διαμορφωθεί ένας χώρος στάθμευσης, που αποτελεί και το σημείο εκκίνησης και τερματισμού για τους δρομείς. Στο σημείο αυτό υπάρχουν επίσης και όργανα γυμναστικής.

Μέσα στις διαδρομές υπάρχουν πινακίδες με τις αποστάσεις. Τα 9 χιλιόμετρα είναι η μεγαλύτερη μετρημένη διαδρομή. Ακόμη, πρόσφατα το Δασαρχείο τοποθέτησε στην εκκίνηση προειδοποιητικές πινακίδες για αποφυγή της επίσκεψης του χώρου όταν οι καιρικές συνθήκες είναι δυσμενείς. Αφορμή υπήρξε, δυστυχώς, ο τραυματισμός μιας αθλήτριας πέρυσι το χειμώνα από πτώση δένδρου.

Ξεκινώντας τη διαδρομή από την εκκίνηση έπειτα από περίπου 200 μέτρα έχει κανείς μια ανεμπόδιστη πανοραμική θέα της πόλης και της λίμνης.

Στη συνέχεια, αφού περάσουμε και τα τελευταία σπίτια, που βρίσκονται στο ύψος των «Σαράντα Σκαλιών», υπάρχουν δύο επιλογές. Η πρώτη είναι να συνεχίσει κανείς στο φαρδύ κεντρικό δρόμο του δάσους, που έπειτα από μια διαδρομή σχεδόν 3,5 χιλιομέτρων οδηγεί στην κορυφή του λόφου, εκεί που βρίσκεται το φυλάκιο του Δασαρχείου. Η δεύτερη επιλογή είναι να κατέβει κανείς κάτω δεξιά και να συναντήσει το παράλληλο μονοπάτι, που βρίσκεται χαμηλότερα, προς την πλευρά της πόλης. Ας πάμε από εκεί. Η διαδρομή είναι απίστευτη, όλες τις εποχές και ιδίως την άνοιξη. Μαγικά σκηνικά εκτυλίσσονται καθώς προχωράμε, με απόλυτα σκιερές αψίδες δένδρων, που θυμίζουν τα τοπία του » ‘Αρχοντα των Δακτυλιδιών».

Το δάσος αποτελείται από πεύκα, που είναι το κυρίαρχο είδος, λίγα κυπαρίσσια και διάφορα άλλα πλατύφυλλα, όπως ακακίες, δάφνες, κουτσουπιές, βελανιδιές, άγριες καρυδιές και συκιές. Παντού είναι διάχυτη η παρουσία του έρποντος και αναρριχητικού κισσού, που έχει καλύψει μεγάλες επιφάνειες του εδάφους και πολλούς από τους θεόρατους κορμούς των πεύκων. Έπειτα από περίπου 2,5 απολαυστικά χιλιόμετρα το μονοπάτι τελειώνει στο ύψος του Νοσοκομείου Χατζηκώστα.

Εκεί θα συναντήσει κανείς το φοβερό και τρομερό «Γολγοθά», μια διαδρομή γνωστή στους δρομείς για την προπονητική δυσκολία της. Πρόκειται για ενάμιση χιλιόμετρο ανηφόρας (που μπορείς να το κάνεις και πάνω από 2 χιλ. αν θες), που ξεκινά από το δρόμο μπροστά από το Νοσοκομείο και καταλήγει στην κορυφή του λόφου. Φυσικά ο «Γολγοθάς» μπορεί να γίνει και περιπατητικά και είναι γεμάτος θαυμάσια σημεία.

Το ανέβασμα του «Γολγοθά» από το Νοσοκομείο Χατζηκώστα (περίπου στα μισά της ανηφόρας).

 

Το τελικό κομμάτι του «Γολγοθά» καθώς ανηφορίζει και στρίβει αριστερά για το πολυπόθητο ίσιωμα.

Στο τέλος της ανηφόρας βρίσκουμε ξανά το φαρδύ κεντρικό δρόμο του δάσους που συνεχίζει για την κορυφή. Στο σημείο αυτό ο δρόμος κάνει μια φουρκέτα, στην οποία υπάρχει μια πέτρινη βρύση, που ευτυχώς λειτουργεί για να ξεδιψάμε, έστω και βανδαλισμένη από κάποιους φίλους του ΠΑΣ, που βρήκαν εκεί να εκφράσουν τα οπαδικά τους αισθήματα. Εκεί επίσης βρίσκεται η μεγαλύτερη συστάδα από γιγαντιαίες δάφνες, καθώς επίσης λίγο πιο ψηλά και όργανα γυμναστικής μαζί με ένα πίνακα για ασκήσεις, το μόνο που επέζησε από τις κατά καιρούς επιδρομές βαρβάρων… Ακόμη από εκεί μπορεί να εξέλθει κανείς από το δάσος με ασφαλτόδρομο και να κατηφορίσει προς το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία και τα Καρδαμίτσια.

Η φουρκέτα στο τέλος των 2 χιλ. του κεντρικού δρόμου, ανηφορίζει προς την κορυφή

Όργανα γυμναστικής σε οριακή κατάσταση και με διακόσμηση υπέρ του ΠΑΣ και κατά της ΑΕΚ (για άγνωστο λόγο…)

Ό,τι απέμεινε από τις πινακίδες με ασκήσεις γυμναστικής που είχαν τοποθετηθεί κάποτε…

Όποιοι το έκαναν αυτό, ομολογουμένως «εκφράστηκαν» στο σωστό χώρο…

Ένα μικρό δάσος με θεόρατες δάφνες

Συνεχίζοντας, φθάνουμε σε ένα πλάτωμα όπου είναι εγκατεστημένος ένας φάρος της Πολιτικής Αεροπορίας, από αυτούς με το κόκκινο φως, που υπάρχουν ολόγυρα στο Λεκανοπέδιο για να οριοθετούν τα υψώματα για τα αεροπλάνα, που προσεγγίζουν στο αεροδρόμιο των Ιωαννίνων.

Ακριβώς κάτω από το φάρο βρίσκεται ένα από τα πετρόκτιστα πολυβολεία, που υπήρχαν περιμετρικά σε διάφορα σημεία της πόλης. Θα ήταν ενδιαφέρον να μάθουμε από πότε χρονολογούνται και πόσα βρίσκoνται ακόμη στην περιοχή. Στο δάσος πάντως έχω εντοπίσει δύο από αυτά, εκτιμώ όμως ότι υπάρχουν περισσότερα.

Φθάνοντας στην κορυφή υπάρχει μια παιδική χαρά περιφραγμένη σε καλή κατάσταση και σε πολύ ωραίο σημείο. Ολόγυρα υπάρχουν τραπέζια για πικ νικ, τα οποία είναι σε μάλλον κακή κατάσταση και πρέπει να αντικατασταθούν.

Στην κορυφή του λόφου, σε υψόμετρο 620 μέτρων βρίσκεται το παλαιό πέτρινο φυλάκιο του Δασαρχείου. Δίπλα του έχει εγκατασταθεί μια από τις υπόγειες πυροσβεστικές δεξαμενές χωρητικότητας 500 κ.μ. νερού, ενώ από την άνοιξη μέχρι το φθινόπωρο υπάρχει παρουσία πυροσβεστικού οχήματος στο σημείο εκείνο. Ένα εκτεταμένο πυροσβεστικό δίκτυο έχει εγκατασταθεί τα τελευταία χρόνια με έξη συνολικά υπόγειες δεξαμενές και  σωληνώσεις, πολλούς κρουνούς και σήμανση για τη θέση τους. Ακόμη υπάρχουν αλεξικέραυνα στα ψηλά σημεία για την αποτροπή έναρξης φωτιάς από κεραυνό. Την αποτελεσματικότητά τους διαπίστωσα πριν από μερικά χρόνια όταν ευρισκόμενος στο τερματισμό της διαδρομής πάνω από την Ε.Η.Μ. ένα καλοκαιρινό μεσημέρι με καταιγίδα ενόψει, άκουσα πάνω από το κεφάλι μου ένα σφύριγμα και είδα ένα κεραυνό να σκάει πάνω στο αλεξικέραυνο, που βρίσκεται πάνω από την Πλατεία Ομήρου. Just scary …..!!!

Το φυλάκιο του Δασαρχείου

Ο θόλος μιας από τις υπόγειες δεξαμενές

Μιλώντας για την προστασία του περιαστικού δάσους των Ιωαννίνων από τις πυρκαγιές θεωρώ, χωρίς να είμαι φυσικά ειδικός, ότι έχει γίνει μια σοβαρή προσπάθεια σε θέματα υποδομών, με όσα προαναφέρθηκαν. Όμως είναι να τρελαίνεσαι όταν βλέπεις μέσα στις πευκοβελόνες αποτσίγαρα… Απορώ πόση ανευθυνότητα και χαμηλό IQ πρέπει να έχει κάποιος για να σβήσει το τσιγάρο του σε τέτοιο έδαφος ; Να πάρει η ευχή δε γίνεται να σβήσεις το ρημάδι το τσιγάρο σου κάπου αλλού ;

Στον αντίποδα, ευχάριστη έκπληξη είναι η σε γενικές γραμμές καλή κατάσταση του δάσους σε σχέση με τα απορρίματα. Που και που θα δει κανείς κάποια μεμονωμένα σκουπίδια. Υπάρχουν σε αρκετά σημεία καλάθια απορριμάτων, τα οποία αδειάζονται, όχι με ιδιαίτερη συχνότητα είναι η αλήθεια. Ελπίζω η όχι τέλεια αλλά καλή κατάσταση στο θέμα αυτό να βελτιωθεί με τη συνδρομή όλων των επισκεπτών του χώρου και των αρμοδίων αρχών. Οι υποδομές αναψυχής παγκάκια, τραπέζια κ.λ.π., που τοποθετήθηκαν από το Δασαρχείο πριν από χρόνια, έχουν φάει τα ψωμιά τους και χρήζουν αντικατάστασης.

Εκτός από την παιδική χαρά, που είπαμε προηγουμένως ότι είναι σε αρκετά καλή κατάσταση, υπάρχουν δύο ακόμη περιμετρικά του δάσους -μία στην ανηφόρα της Αγίας Τριάδας και η άλλη στην οδό καπετάν Λεπενιώτη, μετά την Περίβλεπτο προς τη Δροσιά, που έχουν πνιγεί στα χόρτα και είναι αδύνατο να χρησιμοποιηθούν. Ερώτημα αποτελεί αν ανήκουν στην αρμοδιότητα του Δήμου ή του Δασαρχείου…

Το δάσος είναι ιδιαίτερα πυκνά φυτεμένο και το έδαφός του αβαθές. Τα πεύκα έχουν ψηλώσει πολύ και το φύλλωμά τους  έχει περιοριστεί στην κορυφή τους. Όλα αυτά σημαίνουν πως αρκετά πεύκα πέφτουν λόγω ανεπαρκούς βάθους των ριζών τους, ιδιαίτερα όταν φυσούν δυνατοί άνεμοι το χειμώνα. Θέλει ιδιαίτερη προσοχή και καλύτερα να αποφεύγεται η επίσκεψη με τέτοιες συνθήκες.

Η αραίωση των δένδρων είναι κάτι το οποίο επιμελείται αρκετά συχνά το Δασαρχείο, ενώ κρίσιμο ζήτημα για την επιβίωση του οικοσυστήματος του δάσους είναι η ενίσχυσή του και με άλλα είδη πέραν των κυρίαρχων πεύκων. Είναι ελπιδοφόρο το γεγονός ότι ήδη έχουν κάνει την εμφάνισή τους αυτοφυή δενδράκια κουμαριάς, βελανιδιάς κ.α. είδη πλατυφύλλων, τα οποία δε μπόρεσα να αναγνωρίσω.

Βελανιδιά

Κουμαριά

 

Τα τελευταία χρόνια, έχουν αναπτυχθεί μέσα στο δάσος αυτοσχέδιες διαδρομές για ποδήλατο ΒΜΧ.  Αρκετοί ατρόμητοι πιτσιρικάδες, που ασχολούνται με το ακροβατικό αυτό άθλημα, έχουν δημιουργήσει διάφορες λωρίδες για προπόνηση, οι οποίες προξενούν ίλιγγο με το να τις δεις και μόνο, όχι και να τις κατέβεις με ποδήλατο. Αυτονοήτως, πρέπει να προσέχουν πολύ, ακόμη περισσότερο, που όπως τους έχω δει, δε φορούν τίποτε για την προστασία τους (κράνος, καλύπτρες γονάτων και αγκώνων).

Αυτοσχέδια πίστα για άλματα ποδηλάτου ΒΜΧ

Αυτοσχέδια διαδρομή ποδηλάτου ΒΜΧ, βυθίζεται στην… άβυσσο με κλίση γύρω στο 80 % !!!

Ανάλογη προσοχή βεβαίως πρέπει να δείχνουμε και οι δρομείς, κυρίως στα στενά μονοπάτια, ιδιαίτερα στο πιο χαμηλό, που είναι ιδιαίτερα δύσβατα με πέτρες και ρίζες που εξέχουν. Από προσωπική εμπειρία μεταφέρω τις αρκετές «σαβούρες», που έχω φάει κατά καιρούς…  Πάντως οι διαδρομές του δάσους μας αποτελούν εξαίρετη προπόνηση για ορεινούς αγώνες τρεξίματος, πράγμα που το ξέρουν και εκτιμούν οι δρομείς της πόλης.

Η πανίδα του περιαστικού δάσους περιλαμβάνει πτηνά της περιοχής όπως κίσσες και δεκαοχτούρες αλλά και σκιουράκια, τα οποία εμφανίστηκαν τα τελευταία 15 χρόνια. Ένα από αυτά μάλιστα κάποτε μου είχε βουτήξει το κλειδί του αυτοκινήτου, που το είχα ακουμπήσει στο καπό, νομίζοντας ότι είναι φαγώσιμο και ευτυχώς το άφησε λίγο πιο κάτω, όταν διαπίστωσε ότι δεν τρωγόταν…. Είναι πολλά χρόνια τώρα, που είχα συναντήσει και μια νυφίτσα, χωρίς έκτοτε να ξαναδώ τέτοιο ζώο. Την άνοιξη και το καλοκαίρι επίσης κάνουν την εμφάνισή τους οι εντυπωσιακές πεταλούδες της ποικιλίας Papilio machaon, που κινούνται κυρίως στα ψηλότερα τμήματα του λόφου.

Πεταλούδα Papilio machaon.

Να σας παρουσιάσω ακόμη το αγαπημένο μου δένδρο, ένα πεύκο με διχαλωτό κορμό, που το είχαμε βαφτίσει όταν είμαστε μικροί με το όνομα «Ο Θρόνος του Φαραώ». Έπειτα από τόσα χρόνια στέκει ακόμη εκεί πάνω στον κεντρικό δρόμο και θα το συναντήσετε στα δεξιά της διαδρομής.

Ο «Θρόνος του Φαραώ»

Εκτός από την ενδεικτική διαδρομή που περιέγραψα, υπάρχουν πολλές ακόμη μέσα στο δάσος, που μπορεί ο επισκέπτης να εξερευνήσει και να συνδυάσει μόνος του σε όλα τα τμήματα του δασικού ιστού πάνω από την πόλη. Η σήμανση των μονοπατιών είναι μια καλή ιδέα, που θα βοηθούσε στην επισκεψιμότητα του υπέροχου αυτού τοπίου. Το περιαστικό δάσος των Ιωαννίνων ως δημόσιος χώρος είναι εκεί δίπλα μας και μας περιμένει, σιωπηλό και πανέμορφο. Αν δεν το έχετε επισκεφθεί ποτέ, κάντε μια βόλτα και δεν θα χάσετε. Από εμάς ζητά μόνο την προσοχή και το σεβασμό μας. Τα όσα μας δίνει σε ανταπόδοση είναι πολύ περισσότερα και ανεκτίμητα.

Εκείνο το παραθαλάσσιο οικόπεδο στα … Τζουμέρκα

Παγόβουνα λιώνουν με ραγδαίους ρυθμούς στο νορβηγικό αρχιπέλαγος Σβάλμπαρντ

Ο κύριος με το πορτοκαλί μαλλί, που εδρεύει στην Ουάσιγκτον, τόπε και τo’κανε. Απέσυρε τις ΗΠΑ από τη συμφωνία του ΟΗΕ, που επιτεύχθηκε στο Παρίσι πριν από μόλις ενάμιση χρόνο και αφορούσε στη δραστική μείωση της εκπομπής αερίων, που συντελούν στην υπερθέρμανση του πλανήτη. Είναι αλήθεια ότι οι ΗΠΑ απέφευγαν τη σχετική δέσμευση, όπως ο διάολος το λιβάνι, καθώς είχαν μείνει εκτός και της προηγούμενης παρόμοιας συμφωνίας του Κιότο, μόνες αυτές και η Αυστραλία από όλες τις χώρες του πλανήτη. Ο κύριος λόγος γι’αυτό ήταν και είναι τα μεγάλα αμερικανικά οικονομικά συμφέροντα, τα οποία ανέκαθεν ελέγχουν το Κογκρέσο, όπου μπλοκάρεται κάθε σχετική περιβαλλοντική πρωτοβουλία. Στη διάρκεια της προεδρίας Κλίντον (1992-2000) ο αντιπρόεδρος Αλ Γκορ, που τυχαίνει να είναι ιδιαίτερα ακτιβιστής σε θέματα περιβάλλοντος, έφαγε πολλές φορές «στοπ» από τη ρεπουμπλικανική πλειοψηφία, όταν προσπάθησε να περάσει νομοθετήματα για τον περιορισμό της εκπομπής αερίων. Έτσι αρκέστηκε να περάσει ότι μπορούσε περισσότερο με προεδρικά διατάγματα για μικρότερης εμβέλειας θέματα. Σημειωτέον ότι ο Αλ Γκορ είναι ο συγγραφέας του πολύ ενδιαφέροντος βιβλίου για την κλιματική αλλαγή με τίτλο «Μια Άβολη Αλήθεια» («An Inconvenient Truth»), το οποίο έχει μεταφραστεί και στα ελληνικά και έχει γυριστεί και ταινία. Διαβάζοντάς το καταλαβαίνει κανείς παραστατικά το μέγεθος του προβλήματος και τις συνέπειές του.

Στη συνέχεια, ακολούθησε η προεδρία Τζόρτζ Μπους του νεότερου, από την οποία δεν περίμενε κανείς κάτι περισσότερο, καθώς ο ίδιος και το επιτελείο του προερχόντουσαν από το χώρο της πετρελαϊκής βιομηχανίας του Τέξας και δεν είχαν τέτοιες οικολογικές ανησυχίες. Προς το τέλος της προεδρίας Ομπάμα όμως, συνέβη κάτι που πραγματικά ταρακούνησε τα νερά. Όπως έγραψε το περιοδικό Ρόλινγκ Στόουν, ο υπουργός Εξωτερικών Τζον Κέρι, που και αυτός στα νιάτα του ήταν οικολόγος, επισκέφθηκε κάποια στιγμή τη ναυτική βάση Νιούπορτ στη Βιρτζίνια. Η βάση αυτή είναι ο μεγαλύτερος ναύσταθμος του κόσμου και ορμητήριο του τεράστιου στόλου των ΗΠΑ. Εκεί λοιπόν ο Κέρι άκουσε εμβρόντητος τους αξιωματικούς του Ναυτικού να του εξηγούν ότι ήδη έχουν αρχίσει να ξηλώνουν κάποιες εγκαταστάσεις λόγω πλημμύρας από άνοδο της στάθμης των νερών της θάλασσας. Οι ίδιοι του είπαν ότι εκτιμούν πως με το ρυθμό ανόδου της στάθμης, έτσι όπως προχωρά, σε βάθος χρόνου θα πρέπει να μεταφερθεί κάπου αλλού ολόκληρος ο Ναύσταθμος γιατί θα καλυφθεί εντελώς από τα νερά. Όταν ρώτησε σε πόσο υπολογίζουν το «βάθος χρόνου» η απάντηση που έλαβε ήταν από 20 (κακό σενάριο) μέχρι 50 (καλό σενάριο) χρόνια. Επιστρέφοντας στην Ουάσιγκτον κίνησε το σύμπαν για να συγκληθεί επιτέλους η Διάσκεψη του ΟΗΕ στο Παρίσι για την κλιματική αλλαγή και να την προσυπογράψουν και οι ΗΠΑ. Το σημαντικό με την απόφαση του Παρισιού ήταν ότι για πρώτη φορά όλα τα κράτη της Γης αποφάσισαν να περικόψουν δραστικά την εκπομπή των αερίων που προκαλούν το «φαινόμενο του θερμοκηπίου». Είναι αλήθεια ότι και άλλες χώρες από το χώρο των αποκαλούμενων «μεγάλων ρυπαντών», όπως η Κίνα και η Ινδία αφορμή ψάχνουν για να το … στρίψουν από τη δέσμευση της συμφωνίας. Το σκεπτικό τους είναι απλό και απευθύνεται στο δυτικό κόσμο, που επί δεκαετίες ρύπαινε ασύστολα την ατμόσφαιρα κυνηγώντας την αλματώδη ανάπτυξή του στον 20ο αιώνα. Τώρα που ήρθε η σειρά τους να «αναπτυχθούν» και αυτές τους τίθενται περιορισμοί, που τους ανακόπτουν την ανοδική τάση της βιομηχανικής τους παραγωγής.

Ο λιωμένος παγετώνας του Έβερεστ

Η απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ έχει ήδη προκαλέσει σημαντικές αντιδράσεις τόσο διεθνώς όσο και στο εσωτερικό των ΗΠΑ. Ίσως ο πιο σφοδρός πολέμιός της προέρχεται από το ίδιο το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα και δεν είναι άλλος από τον πρώην κυβερνήτη της Καλιφόρνια, Άρνολντ Σβαρτσενέγκερ. Ο γνωστός μας «Terminator» της οθόνης ως κυβερνήτης ακολούθησε μια ιδιαίτερα πρωτοποριακή «πράσινη» πολιτική, που εκτός από το περιβάλλον ωφέλησε σημαντικά και την οικονομία της Καλιφόρνια, βοηθώντας την να ανακάμψει από τη χρεωκοπία της στις αρχές της  δεκαετίας του 2000. Δείτε τα σχετικά βίντεο, που ανεβάζει στο λογαριασμό του στο Facebook, έχουν ενδιαφέρον. Είναι, τέλος, ελπιδοφόρο το γεγονός ότι και ο σημερινός κυβερνήτης της Καλιφόρνια, ο παλαίμαχος Δημοκρατικός Τζέρι Μπράουν (κάποτε σύντροφος της αγαπημένης μου τραγουδίστριας Λίντα Ρόνσταντ…) έκλεισε ξεχωριστή συμφωνία για την πολιτεία του με την Κίνα για κοινή δράση στη μάχη κατά της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Αυτό επίσης δείχνει ότι η σημερινή ηγεσία του Πεκίνου δεν αποτελείται από χαζούς, κάθε άλλο μάλιστα…

Ιούλιος 2016: Καύσωνας ακόμη και στους Πόλους

Είναι όμως τόσο μεγάλος ο κίνδυνος από την υπερθέρμανση του πλανήτη; Αξίζει τον κόπο όλη αυτή η φασαρία ή είναι απλώς ένας φόβος που δεν πρόκειται να επαληθευτεί; Οι επιστημονικές παρατηρήσεις είναι ιδιαίτερα ανησυχητικές. Η χρονιά του 2016 ήταν μακράν η χειρότερη για την κατάσταση των πάγων της Αρκτικής, που συρρικνώθηκαν όσο ποτέ άλλοτε και φυσικά μετατράπηκαν σε θαλασσινό νερό. Ιδιαίτερη εντύπωση προκάλεσε το γεγονός ότι για πρώτη φορά στην ιστορία ακόμη και το χειμώνα ήταν δυνατό να διασχίσει κανείς με πλοίο το λεγόμενο «Βορειοδυτικό Πέρασμα του Καναδά», που ήταν πάντοτε παγωμένο τέτοια εποχή.

Το Βορειοδυτικό Πέρασμα του Καναδά χωρίς πάγους το χειμώνα του 2016

Στην Ανταρκτική γιγαντιαία τμήματα των πάγων της ηπείρου σπάνε και μετατρέπονται σε παγόβουνα, που και αυτά λιώνουν. Παγετώνες στα Ιμαλάια, στην Παταγωνία, στις Άλπεις, στα Βραχώδη Όρη, στην Αλάσκα, στη Γροιλανδία, στη Σιβηρία και τις Άνδεις είτε έχουν χαθεί εντελώς είτε συρρικνώνονται ταχύτατα. Εικόνες όπως η χιονισμένη κορυφή του Κιλιμάντζαρο τις βλέπουμε πλέον μόνο σε παλιές φωτογραφίες. Ο πλανήτης μοιάζει με οργανισμό που έχει «πυρετό». Η ατμόσφαιρα γίνεται όλο και πιο λεπτή, σύμφωνα με τις μετρήσεις από τις διαστημικές αποστολές, υπάρχουν όμως ενθαρρυντικά νέα από τη μεγάλη τρύπα του όζοντος πάνω από την Ανταρκτική, που έχει περιοριστεί σημαντικά, μετά την κατάργηση της χρήσης των χλωροφθορανθράκων ως προωθητικών στα σπρέι. Εκτιμώ πως το μέγιστο πρόβλημα θα προκύψει από την άνοδο της στάθμης των ωκεανών λόγω της τήξης των πάγων. Ήδη, κάποιες μικρές νησιωτικές χώρες του Ειρηνικού, όπως το Βανουάτου, το Κιριμπάτι, το Τουβαλού και το Ναούρου, θεωρούνται αμετάκλητα ξεγραμμένες και σταδιακά εγκαταλείπονται. Το ίδιο συμβαίνει και με ορισμένα από τα νησιά του συμπλέγματος στις Μαλδίβες.

Ναούρου, Νότιος Ειρηνικός

Και έπεται συνέχεια. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του National Geographic μέχρι το 2050, αν συνεχιστεί το λιώσιμο των πάγων, θα αντιμετωπίσουν σοβαρά προβλήματα πλημμυρών πόλεις όπως η Σαγκάη, το Μαϊάμι, η Νέα Ορλεάνη, η Βομβάη, η Νέα Υόρκη, το Άμστερνταμ, η Οσάκα, το Χονγκ Κονγκ, η Γκουανγκτζού και η Χο-Τσι-Μινχ. Αργότερα, μέχρι το 2100 θα πάρουν σειρά και πόλεις όπως το Λονδίνο, η Κωνσταντινούπολη, η Αθήνα, η Μασσαλία, η Ρώμη, το Χιούστον, η Τζακάρτα, το Τελ Αβιβ, η Νάπολη, το Αλγέρι, η Βαρκελώνη και πάει λέγοντας.

Το Λονδίνο του 2100 θα αντικαταστήσει τη Βενετία…

Ήδη μια σοκαριστική εικόνα του μέλλοντος είδαμε το 2005 με τον τυφώνα «Κατρίνα» που έπληξε τη Νέα Ορλεάνη.

Η Νέα Ορλεάνη κάτω από το νερό μετά τον τυφώνα «Κατρίνα» (2005)

Στην απευκταία περίπτωση, που όλα αυτά επαληθευτούν, θα αλλάξουν νόημα και μέγεθος διάφορες έννοιες όπως οι «προσφυγικές ροές». Εξαιτίας της δραματικής αναδιάταξης της παγκόσμιας γεωγραφίας αρκετές εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπων θα χρειαστεί να γίνουν οικολογικοί πρόσφυγες και ο ήδη περιορισμένος για όλους μας χώρος επί της Γης θα μικρύνει ακόμα περισσότερο. Πιθανότατα όλες αυτές οι ανακατατάξεις δεν θα γίνουν πολιτισμένα και συντεταγμένα αλλά ακόμη και με πλήθος πολεμικών συγκρούσεων.

Η πρωτεύουσα των Μαλδίβων Μαλέ είναι στο «τσακ» να καλυφθεί από τα νερά του Ινδικού Ωκεανού.

Ως πολίτες του κόσμου πρέπει να φροντίσουμε με την προσωπική μας στάση να βοηθήσουμε όσο μπορούμε. Θα μου πείτε, στην Ελλάδα του σήμερα, που καίμε στα τζάκια το χειμώνα ότι βρούμε τι περιθώρια υπάρχουν; Θεωρώ ότι υπάρχουν. Εκτός από την προβληματική θέρμανση (ελληνική ιδιαιτερότητα – ακόμη μια…), ζητήματα όπως η ανακύκλωση και οι καθαρές μορφές ενέργειας, μπορούμε να τα επιδιώξουμε και να τα προσέξουμε.

Πριν από χρόνια συζητώντας με το συχωρεμένο τον παππού μου, του είπα ότι μπορεί να λιώσουν τα παγόβουνα στο Βόρειο Πόλο και να πλημμυρίσει η Γη. Τότε εκείνος με το ιδιότυπο μαύρο χιούμορ, που τον διέκρινε, μου απάντησε:  «Δηλαδή το σπίτι μας ψηλά στα Τζουμέρκα θα γίνει παραθαλάσσιο….». Χαμογελάσαμε και οι δύο πικρόχολα γνωρίζοντας ότι κάτι τέτοιο μόνο ευχάριστο δε θα ήταν…

Κάτοικοι των νησιών Τοκελάου στον Ειρηνικό Ωκεανό: «Δεν πνιγόμαστε, αγωνιζόμαστε !!! «

Κτηματολόγιο για … σινεφίλ και άλλα περίεργα.

H πρώτη φορά που είδα στη ζωή μου Κτηματολόγιο ήταν στον κινηματογράφο.  Στην ταινία του Ρομάν Πολάνσκι «Τσάιναταουν» (1974), υπάρχει μια σκηνή, όπου ο πρωταγωνιστής ιδιωτικός αστυνομικός, που υποδύεται μοναδικά ο Τζακ Νίκολσον, ερευνά στο Κτηματολογικό Γραφείο της περιοχής Βάλεϊ στο Λος Άντζελες τους τίτλους ιδιοκτησίας κάποιων υπόπτων. Για κάποια αρκετά δευτερόλεπτα η κάμερα ζουμάρει σταθερά πάνω στον τόμο που κρατά και μπορεί κανείς να διακρίνει καθαρά τη δομή του φύλλου: αριθμός ακινήτου, θέση, περιγραφή, έκταση και διαδοχικά οι ιδιοκτήτες. Η συνέχεια της σκηνής είναι ότι σκίζει το φύλλο από το βιβλίο και το βάζει στην τσέπη του.  Όντας τότε στο τρίτο έτος της Νομικής Αθηνών (η χρονιά είναι το 1983) μπορώ να πω ότι εντυπωσιάστηκα με την ύπαρξη ενός τέτοιου θεσμού, που δεν διαθέταμε τότε ως χώρα. Ας σημειωθεί ότι η υπόθεση της ταινίας εκτυλίσσεται στο μακρινό 1937, χωρίς αυτό να κάνει αίσθηση σε όσους γνωρίζουν την εκτός Ελλάδος πραγματικότητα, όπου το Κτηματολόγιο είναι κάτι δεδομένο και αυτονόητο για κάθε αναπτυγμένη ή λιγότερο αναπτυγμένη χώρα του πλανήτη. Για να μην πούμε φυσικά για το γνωστό στους νομικούς κύκλους περίφημο «Οθωμανικό Κτηματολόγιο», το οποίο υπήρχε και λειτουργούσε από την εποχή της Τουρκοκρατίας στις περιοχές που ενσωματώθηκαν στην Ελλάδα μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους. Θεωρώ κεφαλαιώδες λάθος της ελληνικής πολιτείας το γεγονός ότι δεν διατήρησε και δε συνέχισε τη λειτουργία του Κτηματολογίου αυτού, που ήταν ένα έργο έτοιμο. Έναν αιώνα μετά οι περιοχές που αφορούσε το Κτηματολόγιο πασχίζουν ασθμαίνουσες ν’αποκτήσουν κτηματολόγιο, ενώ τα οθωμανικά αρχεία έχουν βεβαίως μεταφερθεί στο Κτηματολόγιο της Κωνσταντινούπολης, όπου παλιότεροι συνάδελφοι είχε χρειαστεί να καταφύγουν για να βρουν στοιχεία για υποθέσεις τους, ιδίως δασικών διαφορών. Εντυπωσιακό επίσης είναι το έργο της κτηματογράφησης των Δωδεκανήσων, που έγινε επί ιταλικής κατοχής. Είχα την ευκαιρία να επισκεφθώ το Κτηματολογικό Γραφείο της Κω πριν από αρκετά χρόνια και δεν πίστευα στα μάτια μου: είναι αποτυπωμένο και καταγεγραμμένο μέχρι και το τελευταίο τετραγωνικό μέτρο του νησιού σε κάτι ασύλληπτης ακρίβειας χάρτες, που φυσικά φτιάχτηκαν σχεδόν πριν εκατό χρόνια με μέσα πολύ πιο πρωτόλεια από εκείνα της σημερινής τοπογραφικής επιστήμης (δορυφόροι, GPS κ.λ.π.).

Αν με ρωτήσει κανείς ποιό από τα μεγάλα έργα υποδομών χρειάζεται περισσότερο η Ελλάδα, θα απαντούσα χωρίς δισταγμό το Εθνικό Κτηματολόγιο. Καλοί και υπέροχοι οι αυτοκινητόδρομοι, το φυσικό αέριο, οι σιδηρόδρομοι και όλα αυτά αλλά το Κτηματολόγιο είναι η βάση για τα πάντα, κυριολεκτικά όμως. Μα τι, θα αναρωτηθεί κάποιος εκτός χώρου, δεν έχουμε Κτηματολόγιο; Η απάντηση είναι ότι έχουμε «λίγο Κτηματολόγιο» και χρειαζόμαστε «πλήρες Εθνικό Κτηματολόγιο». Η κτηματογράφηση στην Ελλάδα άρχισε στα μέσα της δεκαετίας του 1990. Έκτοτε το έργο έχει εκτελεσθεί σε επίπεδο κάλυψης της επικράτειας σε ποσοστό κάτω του 30%. Το ωραίο είναι ότι στο μνημόνιο (σε κάποιο από δαύτα) προβλέπεται πλήρης ολοκλήρωση του Εθνικού Κτηματολογίου μέχρι το 2020, πράγμα που ακούγεται ως νόστιμο ανεκδοτάκι, με τους ρυθμούς που πάει το πράγμα.

 

Τι φταίει όμως και δεν έχουμε ακόμη πλήρες Εθνικό Κτηματολόγιο, όπως όλος ο κόσμος ; Ας πούμε αρχικά ότι στην Ελλάδα ποτέ δεν ήταν δημοφιλής η ιδέα να ξέρουμε τι έχει ο καθένας και ιδιαίτερα το περίφημο Ελληνικό Δημόσιο. Από αρχαιοτάτων χρόνων είμαστε εναντίον του «πάνυ ακριβούς» για να χρησιμοποιήσω μια κλασική έκφραση του Θουκυδίδη. Όλα στο περίπου, όλα στο κάπου εδώ, κάπου πιο κεί και τα τοιαύτα. Όπως είναι φυσικό μια τέτοια νοοτροπία αποτελεί το «βιότοπο» για κάθε λογής καταπατητές και οικοπεδοφάγους δημοσίου τε και ιδιωτικού δικαίου. Και επειδή αυτές οι ιδιότητες (που θα έπρεπε με αυτές τις συνθήκες ενδεχομένως να αντιμετωπίζονται ως δραστηριότητες που φορολογούνται και ασφαλίζονται-θα είχε το κράτος τρελά έσοδα…) αποτέλεσαν «αιχμές» της οικονομικής ανάπτυξης σε αυτή τη χώρα, ήταν κρίμα να χαλάσει αυτή η τόσο παραδοσιακή εν τέλει ελληνική συνήθεια. Αλήθεια, πόσα ξενοδοχεία έχουν κτισθεί πάνω στον αιγιαλό, έτσι για να πούμε και ένα παράδειγμα, για να αφήσουμε τα εξοχικά σπίτια μέσα στα πρώην δάση κ.ο.κ. Έλα όμως που κάποτε αυτή η παλιο-Ευρώπη, που ατυχήσαμε να είμαστε μέλη της, μας υποχρέωσε να φτιάξουμε επιτέλους αυτό το περίεργο πράγμα που λέγεται Κτηματολόγιο. Και όχι μόνο μας υποχρέωσε, αλλά άκουσον άκουσον: μας χρηματοδότησε κιόλας για να το στήσουμε. Κακό του κεφαλιού της βέβαια. Και εξηγούμαι: Ενώ το Κτηματολόγιο ξεκίνησε ως έργο με χρηματοδότηση από την Ε.Ε., η τελευταία διαπίστωσε  έπειτα από αρκετά χρόνια «ατασθαλίες» στην εκτέλεση του έργου και προέβη στην απένταξή του από την κοινοτική χρηματοδότηση !!!. Όπως θυμάμαι, όλα αυτά έγιναν προ κρίσης, όταν αρμόδιος ευρωπαίος επίτροπος ήταν ο Μισέλ Μπαρνιέ, που είχε κάνει μάλιστα σκληρές δηλώσεις επί του θέματος. Σκέπτομαι δύο πράγματα: α) ότι θα επρόκειτο για κάτι πολύ «χοντρό» για να γίνει απένταξη του έργου έτσι μπαμ και κάτω και β) είναι πολύ εντυπωσιακό το γεγονός ότι αυτές οι περίφημες «ατασθαλίες» δεν ερευνήθηκαν ποτέ -διορθώστε με αν κάνω λάθος. Με αυτά και αυτά, χωρίς το ευρωπαϊκό χρήμα το Κτηματολόγιο πάει με ρυθμούς πιο αργούς από τη χελώνα, βασιζόμενο μόνο σε ίδιους πόρους από τα τέλη και δικαιώματα που εισπράττει. Πριν από μερικούς μήνες ανακοινώθηκε ότι γίνεται πάλι προσπάθεια να ενταχθεί σε χρηματοδότηση από την Ε.Ε. και ότι οι επαφές βρίσκονται σε καλό δρόμο. Ας ελπίσουμε ότι είναι έτσι.

Kομίζει κανείς «γλαύκα εις Αθήνας» αν μιλήσει σχετικά με τα οφέλη του Κτηματολογίου. Ήδη τα βλέπουμε στα Κτηματολογικά Γραφεία που λειτουργούν. Ασφάλεια συναλλαγών, γρήγορη εξυπηρέτηση, μηχανοργάνωση. Όλα αυτά σε βάθος χρόνου βοηθούν οπωσδήποτε και την οικονομία. Τι θα μπορούσε να γίνει περισσότερο- πέραν της πλήρους κτηματογραφήσεως-; Θα ήταν σπουδαίο να υπάρχει πρόσβαση στο Εθνικό Κτηματολόγιο για έρευνα τίτλων μέσω διαδικτύου και μάλιστα, για όλες τις περιοχές της χώρας. Με ατομικούς κωδικούς εισόδου και μια ετήσια συνδρομή για να υπάρχει και ένα έσοδο. Πιθανότατα και έκδοση πιστοποιητικών και αντιγράφων μέσω διαδικτύου με ηλεκτρονική πληρωμή των τελών. Ακόμη, επειδή γίνεται λόγος για το «Περιουσιολόγιο Ακινήτων» του Υπουργείου Οικονομικών, αυτό μπορεί και πρέπει να αντικατασταθεί με το Κτηματολόγιο. Η διασύνδεση Υπουργείου Οικονομικών με το Εθνικό Κτηματολόγιο θα είναι αρκετή για την εικόνα της κατάστασης της ακίνητης περιουσίας κάθε πολίτη και μάλιστα με άμεση ενημέρωση, πράγμα που θα καταστήσει αχρείαστη την υποβολή εντύπου Ε9 κάθε χρόνο. Έτσι όπως είναι σήμερα τα πράγματα κάλλιστα μπορεί να βρει κανείς άλλα στο Κτηματολόγιο και άλλα στο Περιουσιολόγιο.

Ακούγεται τελευταία ότι θα αρχίσει η κτηματογράφηση της ελληνικής υπαίθρου. Όπως καταλαβαίνετε, θα γίνει της … «έκτακτης χρησικτησίας»…  Τέλος πάντων όμως, η ημέρα που θα αρχίσει η λειτουργία και του τελευταίου Κτηματολογικού Γραφείου που προβλέπεται για την πλήρη κάλυψη της χώρας πρέπει να έρθει σύντομα. Κλείνοντας, τώρα που το σκέφτομαι, πρέπει να ξαναδώ το «Τσάιναταουν» γιατί δεν πρόσεξα εάν στο κτηματολογικό φύλλο που έβαλε στην τσέπη ο Τζακ Νίκολσον υπήρχαν βάρη ακινήτου. Πω, πω λάθος ασυγχώρητο για δικηγόρο !!!

«…και δεν αναλαμβάνω διαζύγια»

Σε ένα πρόσφατο ταξίδι στο εξωτερικό έπεσα πάνω σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και πρωτότυπη έκθεση. Ο τίτλος της : «Broken Relationships» («Κατεστραμμένες Σχέσεις»). Περιελάμβανε μέρος από τα εκθέματα ενός από τα πιο πρωτότυπα μουσεία της Ευρώπης, που εδρεύει στο Ζάγκρεμπ της Κροατίας και φέρει το ίδιο όνομα (The Museum of Broken Relationships). Το Μουσείο των Κατεστραμμένων Σχέσεων έχει τιμηθεί με βραβείο ως ένα από τα πλέον πρωτοποριακά μουσεία της Ευρώπης και μάλιστα πρόσφατα άνοιξε παράρτημά του στο Λος Άντζελες. Στα εκθέματα περιλαμβάνονται αντικείμενα, που έχουν δωρηθεί από τους κατόχους τους μαζί με μια περιγραφή για το νόημά τους. Πρόκειται για απλά αντικείμενα της καθημερινότητας, τα οποία κρύβουν μια ανθρώπινη ιστορία σχετική με μια ερωτική σχέση (ετερόφυλη ή ομόφυλη), που διαλύθηκε συνήθως με έντονο και τραυματικό τρόπο. Η επιτυχία του Μουσείου βρίσκεται στο γεγονός ότι μέσω των αντικειμένων αυτών ζωντανεύουν απίστευτες ιστορίες, που δείχνουν την εύθραυστη φύση των ανθρωπίνων σχέσεων αλλά και το διαφορετικό τρόπο σκέψης και αντιμετώπισης των διαφόρων λαών και πολιτισμών πάνω σε αυτό το τόσο πανανθρώπινο φαινόμενο. Εκτίθενται νυφικά που δε φορέθηκαν ποτέ, αντικείμενα πρώην συντροφικής τρυφερότητας που δε σήμαιναν τίποτε πλέον, δακτυλίδια, μπουκάλια κρασιού, λούτρινα ζωάκια, πίνακες ζωγραφικής, παιχνίδια αλλά και μαχαίρια, τσεκούρια, χειροπέδες, κινητά τηλέφωνα και ούτω καθεξής.  Σχεδόν όλοι οι δωρητές στα σημειώματά τους, που συνοδεύουν τα εκθέματα, δηλώνουν ότι η δωρεά του αντικειμένου και η έκθεσή του λειτουργεί για τους ίδιους ως κάθαρση και τους βοηθά να επουλώσουν το τραύμα τους από τη διαλυμένη σχέση.Το πιο τρανταχτό παράδειγμα αλλόκοτης νοοτροπίας ήταν αυτό μιας γυναίκας από την Ιαπωνία, η οποία όταν χώρισε με το σύζυγό της, του άφησε φεύγοντας ένα σετ με τα σύνεργα για να κάνει εάν ήθελε…χαρακίρι.

Σύνεργα για χαρακίρι (sepuku) – Ιαπωνία

Ο χωρισμός με το σύντροφο ή ακόμη η απόρριψη της ερωτικής πρότασης έχει εμπνεύσει συγγραφείς, ποιητές, ζωγράφους και μουσικούς από τις απαρχές του ανθρώπινου πολιτισμού. Είναι ένα από τα πιο έντονα αρνητικά συναισθήματα που μπορεί να βιώσει κανείς, ακριβώς επειδή πλήττει ευθέως τον πυρήνα της προσωπικότητας και την αυτοεκτίμηση του ατόμου διασπώντας με βιαιότητα ένα ολόκληρο πλέγμα δεδομένων ζωής, πολλές φορές μάλιστα μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα. Η κατάρρευση μιας συναισθηματικής σχέσης ή η αποτυχία μιας ερωτικής πρότασης σχεδόν πάντα δημιουργούν ένα τσουνάμι συνεπειών, που κυμαίνονται από την απάθεια μέχρι την αυτοκτονία, ανάλογα με την ένταση του ερωτικού συναισθήματος. Ειδικότερα, στους γάμους σε επίπεδο πρακτικής και πραγματικότητας, οικογένειες διαλύονται και περιουσίες μοιράζονται. Οι δικηγόροι αντιμετωπίζουμε όλο αυτό το φαινόμενο στα γραφεία μας και τις αίθουσες των δικαστηρίων. Ιδιαίτερα οι υποθέσεις για τη μετοίκηση, επιμέλεια, διατροφή και επικοινωνία με τα παιδιά διακρίνονται συχνά από μεγάλη φόρτιση και οξύτητα και μάλιστα στη φάση των ασφαλιστικών μέτρων, όπου το τραύμα είναι ακόμη πρόσφατο και τα πνεύματα εξημμένα. Η ανθρώπινη φύση είναι ούτως ή άλλως ευμετάβλητη. Σε μια κατάσταση όπως αυτή η διαχείριση των συναισθημάτων είναι δύσκολη και αποτελεί ένα πεδίο-λυδία λίθο για την αποκάλυψη του χαρακτήρα των ανθρώπων. Πολλές φορές συζητώ με ζευγάρια που οδεύουν προς το διαζύγιο. Αν έχουν παιδιά, προσπαθώ να τους βοηθήσω αν όχι να τα ξαναβρούν, τουλάχιστον να περάσουν όσο γίνεται πιο ομαλά στην επόμενη μέρα. Οι διαπιστώσεις μου περιληπτικά:

Νυφικό που δε χρησιμοποιήθηκε τελικά. Η νύφη από τη Σερβία και ο γαμπρός ‘Ελληνας, σύμφωνα με τη λεζάντα…

Θεωρώ ότι η κυριότερη αιτία σε μια σχέση που δεν πάει καλά είναι ο εγωισμός. Η συμμετοχή σε μια σχέση έχει ως απαράβατο όρο τον αμοιβαίο αυτοπεριορισμό του εγωισμού, την αλληλοπεριχώρηση, έτσι ώστε να προκύψει μια τουλάχιστον αποδεκτή βάση συμπόρευσης στη ζωή. Πρέπει με άλλα λόγια ο ένας να κάνει χώρο στον άλλο και αντίστροφα. Αν δε συμβεί αυτό και ο καθένας από τους συντρόφους κάνει τα δικά του έτσι όπως τα ήξερε ενδεχομένως στα πλαίσια μιας «κακομαθησιάς» από την οικογενειακή του ανατροφή, τότε η κοινή συνισταμένη δεν προκύπτει και ξεκινούν τα προβλήματα, καθώς και ο άλλος πράττει αναλόγως και πάει λέγοντας. Στην ελληνική πραγματικότητα κάποιες φορές σημαντικό ρόλο στη φθορά των σχέσεων παίζουν δυστυχώς και οι γονείς των συντρόφων. Είναι παροιμιώδης -αν και άδικος γιατί καταλήγει σε στερεοτυπική προκατάληψη- ο τύπος της «κακιάς πεθεράς».  Φαινόμενο ελλιπούς καλώς εννοούμενης αυτονόμησης και απογαλακτισμού από την οικογένεια, η παρεμβατικότητα των γονέων δημιουργεί συχνά προβλήματα. Εξίσου προβληματική όμως είναι και η παθολογική εξ ορισμού και εξ αρχής καχυποψία αρκετών (λυπάμαι που το λέω: ιδίως γυναικών) με τις οικογένειες του συντρόφου τους, φαινόμενο που συχνά αντιμετωπίζουμε στην πράξη. Οι ειδικοί επιστήμονες λένε πως η σχέση του ζευγαριού δέχεται το μάξιμουμ της δοκιμασίας της κατά τον πρώτο χρόνο από τη γέννηση του πρωτότοκου παιδιού της οικογένειας. Η ξαφνική αύξηση της ευθύνης, της κόπωσης, του άγχους, που συνοδεύουν το κατά τα άλλα λίαν χαρμόσυνο γεγονός, οδηγούν σε εντάσεις που μπορεί να δείξουν ότι υπάρχουν ρήγματα στη σχέση, τα οποία υπό άλλες συνθήκες ίσως να περνούσαν απαρατήρητα. Φυσικά, υπάρχουν οι κλασσικοί λόγοι διάρρηξης της σχέσης, δηλαδή η ύπαρξη τρίτου προσώπου σε εξωσυζυγική/εξωσυντροφική σχέση και η «ασυμφωνία χαρακτήρων». Τα τελευταία χρόνια μάλιστα προστέθηκε στα αίτια των χωρισμών και η «φτώχεια-φέρνει-γκρίνια» οικονομική κρίση, που δοκιμάζει τις αντοχές όλων μας σε κάθε πιθανό και απίθανο επίπεδο.

Στα μυθιστορήματα του Ρέιμοντ Τσάντλερ με ήρωα τον ιδιωτικό αστυνομικό Φίλιπ Μάρλοου ρωτούν οι υποψήφιοι πελάτες: «Τι χρεώνετε κ. Μάρλοου για τις υπηρεσίες σας;» και εκείνος δίνει πάντα την ίδια απάντηση: «Πενήντα δολάρια την ημέρα και δεν αναλαμβάνω διαζύγια». Στο τσαντλερικό σύμπαν, όπου κυριαρχεί το σαρδόνιο και κυνικό χιούμορ αν υπήρχαν και υποθέσεις διαζυγίου στη μέση δε μπορώ να φανταστώ τι φοβερά πράγματα θα είχαν προκύψει. Έχω την αίσθηση πως όλοι όσοι έχουμε κάνει μαχόμενη δικηγορία στο οικογενειακό δίκαιο μερικές φορές θα φτάσαμε στο σημείο να ευχόμαστε κάποιες υποθέσεις διαζυγίων να μην τις είχαμε αναλάβει ποτέ.  Όπως όμως λέει και ο  Κλιντ Ίστγουντ «Είναι μια βρώμικη δουλειά αλλά κάποιος πρέπει να την κάνει»…