Yπήρχε μια προνεωτερική εποχή, στην οποία έζησα ως παιδί. Τότε λοιπόν κάποια προϊόντα ευρείας κατανάλωσης όλως περιέργως μας έβαζαν στον κόσμο της γνώσης με τις προσφορές τους. Θυμάμαι κουπόνια σε απορρυπαντικά με τα οποία έπαιρνες θαυμάσια εικονογραφημένα βιβλία, πραγματικούς θησαυρούς γνώσης για εμάς τα παιδιά. Αλλά και ζαχαρωτά, σοκολάτες, γκοφρέτες όπου μάζευες χαρτάκια για να συμπληρώσεις άλμπουμ με ζώα, σημαίες, εθνικές ενδυμασίες, ιστορικά γεγονότα και βεβαίως με ποδοσφαιριστές (όπως ελέω του ιταλικού πολυεθνικού κολοσσού Panini γίνεται και σήμερα σε πολύ ιλουστρασιόν εκδοχή όμως-καμία σχέση με τα δικά μας άλμπουμ).
Το … ψώνιο μου με τη γεωγραφία χρονολογείται από τότε και ειδικότερα από δύο άλμπουμ της πάλαι ποτέ κραταιάς εταιρείας ζαχαρωτών ΜΕΛΟ, που εδώ και δεκαετίες έχει κλείσει. Η ΜΕΛΟ, για την ιστορία, κυκλοφορούσε κυρίως σοκολάτες και γκοφρέτες, όμως το αξεπέραστο προϊόν της ήταν η καραμέλα μανταρίνι. Στις γκοφρέτες έβρισκες χαρτάκια με εθνικές ενδυμασίες, σημαίες και διάφορα στοιχεία για κάθε χώρα και τα κολλούσες στο άλμπουμ που έπαιρνες από το περίπτερο. Το συνολικό αποτέλεσμα (με την αισθητική της εποχής φυσικά) ήταν συναρπαστικό για το παιδικό μου μυαλό, που έπαιρνε φωτιά κάνοντας νοερά ταξίδια σε όλο τον κόσμο. Εκτός από το άλμπουμ με τις εθνικές ενδυμασίες, είχε κυκλοφορήσει επίσης άλλη μια σειρά γκοφρέτας, όπου σε κάθε σελίδα κολλώντας τα χαρτάκια εμφανιζόταν ένα καταπληκτικό έγχρωμο παζλ με σκηνές από τη ζωή σε διάφορες χώρες. Από αυτή η σειρά της ΜΕΛΟ όσο και αν έψαξα στο διαδίκτυο δε βρήκα τίποτε και έτσι τη διατηρώ μόνο στη μνήμη μου, πολύ έντονα. Και τα δύο αυτά άλμπουμ, τα οποία είχα σχεδόν ολοκληρώσει, δυστυχώς χάθηκαν σε διάφορες οικογενειακές μετακομίσεις, έκαναν όμως καλά τη δουλειά τους σε ό,τι με αφορά τουλάχιστον.
Πριν από αρκετές δεκαετίες η γεωγραφία διδασκόταν στα σχολεία με τρόπο σοβαρό και συστηματικό και βοηθούσε όποιον ήθελε να έχει μια τέτοια στέρεη γνώση να την αποκτήσει και να τη διευρύνει στη συνέχεια μόνος του. Η βασική δομή της διδασκαλίας ήταν: η Ελλάδα, η Ευρώπη, ο Κόσμος. Στο Δημοτικό διδασκόμαστε έναν προς έναν όλους τους νομούς της Ελλάδας μέσα σε μια χρονιά και φυσικά τα της χώρας μας συνολικά (όρη, ποτάμια, κόλποι, πεδιάδες, πόλεις, παραγωγή, πληθυσμός κ.λ.π.). Αντίστοιχα στην επόμενη τάξη αναλυτικά για όλες της χώρες της Ευρώπης και τέλος για τις λοιπές ηπείρους, όπου λόγω πληθώρας των χωρών γινόταν πιο περιορισμένες αναφορές ανά χώρα. Στο μάθημα μπορεί να σου ζητούσε ο δάσκαλος ή ο καθηγητής να πεις τις μεγαλύτερες πόλεις της Ισπανίας, τα κυριότερα βουνά της Κίνας, τους μεγαλύτερους ποταμούς της Νότιας Αμερικής, τον πληθυσμό του Ιράν, την πρωτεύουσα της Μαδαγασκάρης κ.ο.κ. Όλα αυτά έπρεπε να ξέρεις να τα δείξεις στο χάρτη και να έχεις συνειδητοποιήσει που βρίσκονται.
Στην τάξη υπήρχαν για το μάθημα μεγάλοι χάρτες της Ελλάδας, της Ευρώπης, των Ηπείρων της Γης, πολιτικοί, που έδειχναν τις χώρες με τα σύνορά τους και τις πόλεις και γεωφυσικοί, που εμφάνιζαν τα βουνά, τα ποτάμια, τις πεδιάδες, τις λίμνες κ.λ.π. Για το μάθημα στο σπίτι προετοιμάζαμε εκτός από τη μελέτη του μαθήματος και δικούς μας χάρτες για το μάθημα της ημέρας, σε μπλοκ ιχνογραφίας με τη μέθοδο του «ξεπατικώματος», που ήταν ομολογουμένως αρκετά απαιτητική, από την άλλη αν είχες όρεξη, μπορούσες να βγάλεις με αυτή ένα μικρό κομψοτέχνημα δικής σου κατασκευής.
Στα μεταγενέστερα χρόνια τα πράγματα άλλαξαν τόσο στη διδασκαλία της γεωγραφίας όσο και άλλων μαθημάτων από αυτά που κάποτε χαρακτηρίζονταν (πολύ κακώς) ως «δευτερεύοντα» (ιστορία, θρησκευτικά, τεχνικά, ζωολογία, φυτολογία, μουσική, κ.λ.π.). Η διδασκαλία της γεωγραφίας, όπως περιγράφηκε πιο πάνω, φαίνεται ότι ήταν πολύ … καταπιεστική και στο πλαίσιο της φιλοσοφίας της «ήσσονος προσπαθείας», που γενικότερα επικράτησε και μέχρι σήμερα εξελίσσεται, η γεωγραφία έχει γίνει ένα φάντασμα χωρίς ουσία και νόημα (κατά την άποψή μου πάντα). Κατανοοώ και επικροτώ απόλυτα την ανάγκη της διδασκαλίας της περιβαλλοντικής συνείδησης και της οικολογίας. Αυτό όμως οφείλει να είναι ένα ξεχωριστό μάθημα με σπουδαίο πεδίο πρακτικής εφαρμογής από τα παιδιά (ανακύκλωση κ.λ.π.). Όμως, αν δει κανείς τα σχολικά βιβλία της γεωγραφίας σήμερα μοιάζουν περισσότερο με εγχειρίδια οικολογίας παρά γεωγραφίας. Νομίζω όμως, πως για να σώσουμε τον πλανήτη, πρέπει πρώτα να τον γνωρίζουμε.
Οι αγεωγράφητοι άνθρωποι είναι πια συντριπτική πλειοψηφία και σχεδόν το σύνολο των νέων ανθρώπων, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και παγκοσμίως. Είναι πραγματικά κρίμα, γιατί σήμερα με τα μέσα που υπάρχουν μέσω του διαδικτύου θα μπορούσε η διδασκαλία της γεωγραφίας να γίνει τρομερά ενδιαφέρουσα και διασκεδαστική. Πρέπει να αναγνωρίσω ότι, όπως λέει και μια φίλη μου από την Αγγλία, συνταξιούχος πλέον καθηγήτρια γεωγραφίας, η γεωγραφία είναι κάτι που είτε το λατρεύεις, είτε το απεχθάνεσαι. Η γεωγραφική γνώση έχει όμως σπουδαία οφέλη. Γνωρίζεις τον κόσμο γύρω σου κοντά και μακριά. Εννοείται ότι κάνεις καλύτερα και πιο ουσιαστικά ταξίδια πραγματικά ή νοερά. Κατανοείς πληρέστερα την ιστορία, τις πολιτικές εξελίξεις, τις αλλαγές στο περιβάλλον, ακόμη και τη νοοτροπία των ανθρώπων από άλλες χώρες.
Εμείς πάλι της … πολλής γεωγραφίας έχουμε άλλα προβλήματα σήμερα, καθώς προσπαθούμε να αφομοιώσουμε όσο περισσότερα πράγματα μπορούμε από την πλημμυρίδα των πληροφοριών, που βρίσκουμε στο διαδίκτυο. Εφαρμογές όπως το Google Earth μας πάνε -κυριολεκτικά- παντού στον κόσμο. Μας λύνονται τρελές απορίες, όπως εκείνη που είχα: «πως είναι το (περίπου) τριεθνές σημείο Ρωσίας-Κίνας-Βόρειας Κορέας ;» Εκτός αυτού μας απασχολεί η λύση όλο και πιο εξεζητημένων και διεστραμμένων γεωγραφικών κουίζ, που κάποιοι πιο τρελαμένοι από εμάς έχουν σκαρώσει …
Στην περίπτωσή μου, για όλα αυτά ομολογώ ότι φταίει μια γκοφρέτα. Δυστυχώς, οι σημερινές γκοφρέτες έχουν μόνο το γλύκισμα μέσα και τίποτε περισσότερο …
Τα ιστορικά γεγονότα συνοπτικά: Την Παρασκευή 24 Σεπτεμβρίου 1869, δύο κατεργάρηδες κερδοσκόποι χρηματιστές της Νέας Υόρκης, οι Τζέι Γκουλντ και Τζέημς Φισκ, επιχείρησαν τεχνητά να μονοπωλήσουν την αγορά χρυσού, αγοράζοντας όσο περισσότερο από το πολύτιμο μέταλλο μπορούσαν αυξάνοντας έτσι την τιμή του. Όταν η κυβέρνηση του Προέδρου Ουλίσες Γκραντ κατάλαβε τι πάει να γίνει έριξε στην αγορά χρυσό από τα κρατικά αποθέματα αξίας 4 εκ. δολαρίων ρίχνοντας κατακόρυφα την τιμή και αφήνοντας τους επίδοξους αεριτζήδες σε απόγνωση από τη φοβερή χασούρα. Αρκετοί από τους χαμένους της ημέρας εκείνης αυτοκτόνησαν πηδώντας από τα παράθυρα….
O πίνακας τιμών χρυσού της 24.9.1869 του Χρηματιστηρίου της Ν.Υόρκης, στον οποίο αποτυπώνεται η κατάρρευση της τιμής του.
Σχετικά τώρα με τη μεταφορά της Black Friday στη… λιανική πώληση, αυτό συνέβη στη δεκαετία του 1960 όταν τα καταστήματα πριν την έλευση της περιόδου των Χριστουγέννων καθιέρωσαν μια ημέρα για να «ξεστοκάρουν» εμπόρευμα που τους έχει μείνει απούλητο. Στην Αμερική όταν λένε ότι το κατάστημα είναι «στο μαύρο» (in the black) σημαίνει ότι έχει κέρδη, καθώς τα κέρδη στα λογιστικά βιβλία αναγράφονταν με μαύρη μελάνη, σε αντίθεση με τις ζημιές, που σημειώνονταν με κόκκινο (in the red). Έτσι λοιπόν Μαύρη Παρασκευή σημαίνει «Κερδοφόρα Παρασκευή» για τα μαγαζιά, πιθανότατα όμως είναι όντως «μαύρη» για την τσέπη των καταναλωτών που αγοράζουν ένα σωρό αχρείαστες χαζομάρες, παρασυρόμενοι από τη μόδα, που ενέσκηψε τα τελευταία χρόνια και στην Ελλάδα.
Οι δύο συνωμότες της…. αυθεντικής Black Friday
Το σπουδαίο συγκρότημα των Steely Dan έγραψε για την αυθεντική Black Friday του 1869, στο δίσκο τους «Katy Lied» (1975). O Ντόναλντ Φάγκεν και ο πρόσφατα μακαρίτης Ουόλτερ Μπέκερ σε μεγάλα κέφια, έχοντας μαζί τρεις μυθικούς κιθαρίστες: Ρικ Ντέρινγκερ, Χιου Μακ Κράκεν και βεβαίως βεβαίως ο μέγας Λάρι Κάρλτον. Οι στίχοι όπως πάντα παρόλο που είναι κρυπτικοί και αινιγματικοί, σπάνε κόκαλα με την ειρωνεία τους. Εδώ φυσικά με την αδηφαγία και απληστία των χρηματιστών και του κεφαλαίου….
Έπειτα από 6 σεζόν τελείωσε μια από τις πιο συγκλονιστικές τηλεοπτικές σειρές της τελευταίας δεκαετίας. Η σειρά «The Americans» είναι παραγωγή του καναλιού FX και ξεκίνησε το 2013. Δε θα έλεγε κανείς ότι είχε την ανυπολόγιστη απήχηση άλλων σειρών των τελευταίων χρόνων, όπως το «Game of Thrones», το «House of Cards» ή το «Breaking Bad». Απευθυνόμενοι σε ένα κοινό με ενδιαφέρον για την ύστερη περίοδο του Ψυχρού Πολέμου οι «Americans» θέτουν το πλαίσιο της δράσης τους στην ψυχροπολεμική δεκαετία του 1980 και ο χαρακτήρας της σειράς είναι καταρχήν «κατασκοπευτικό δράμα». Έλα όμως που είναι πολύ περισσότερα πράγματα από αυτό… Δημιουργός της σειράς ο Τζο Γουάιζμπεργκ, επί πολλά χρόνια επαγγελματίας κατάσκοπος στην υπηρεσία της CIA. Όπως λέει ο ίδιος, είναι και αυτή μια δουλειά όπως όλες οι άλλες, με κάποιες «ιδιαιτερότητες» φυσικά. Τον ίδιο τον απασχόλησε από τη δική του εμπειρία πως συμβιβάζεται μια δουλειά όπως αυτή με την οικογένεια και την υπόλοιπη προσωπική ζωή του κατασκόπου. Το ζήτημα δεν είναι πρωτόγνωρο στον κινηματογράφο. Εντελώς πρόχειρα θυμάμαι την απολαυστική ταινία του Τζέημς Κάμερον «True Lies» («Αληθινά Ψέματα») με πρωταγωνιστή τον Άρνολντ Σβαρτσενέγκερ. Εκεί το θέμα είχε μια ισχυρή αίσθηση κωμωδίας και ήταν όντως έτσι. Όμως με τους «Americans» δεν υπάρχει ίχνος κωμωδίας. Αντίθετα, πρέπει να είσαι έτοιμος να καταδυθείς σε αβυσσαλέα σκοτεινά βάθη ανθρώπινης συμπεριφοράς και κατάστασης.
Η οικογένεια Τζένιγκς
Υπόθεση; Κάπου στη Βιρτζίνια των ΗΠΑ ζει η οικογένεια του Φίλιπ και της Ελίζαμπεθ Τζένιγκς, που έχουν δύο παιδιά, την Πέιτζ και τον Χένρι. Οι δύο γονείς κάνουν την ίδια δουλειά: διατηρούν δικό τους ταξιδιωτικό γραφείο και απασχολούν καμιά δεκαριά υπαλλήλους. Η ζωή τους είναι έως και ειδυλλιακή: νέοι, εμφανίσιμοι, πετυχημένοι, οικογενειάρχες με μεγάλη μονοκατοικία στα προάστια, με λίγα λόγια η αρχετυπική αμερικανική οικογένεια. Όμως κάτω από αυτό το λούστρο κρύβεται μια εντελώς άλλη πραγματικότητα: Ο Φίλιπ και η Ελίζαμπεθ είναι σοβιετικοί κατάσκοποι (Μίσα και Ναντέζντα τα πραγματικά τους ονόματα), που αφού πρώτα τους πάντρεψαν η ΚGB τους έστειλε σε πολύ νεαρή ηλικία από τη Ρωσία στην Αμερική όπου και εγκαταστάθηκαν με πλαστά στοιχεία. Εκεί απέκτησαν τα δύο παιδιά τους, τα οποία γεννήθηκαν και μεγάλωσαν σαν αμερικανάκια, χωρίς να έχουν την παραμικρή ιδέα για την πραγματική τους καταγωγή και δουλειά των γονέων τους. Οι δύο γονείς ζουν διπλή ζωή. Πίσω από τη βιτρίνα της οικογένειάς τους κρύβονται δύο εξαιρετικά εκπαιδευμένοι σοβιετικοί πράκτορες χωρίς ηθικούς δισταγμούς και φραγμούς. Εξαπάτηση των «στόχων» τους, αμέτρητες μεταμφιέσεις, διαρρήξεις, παρακολουθήσεις , εκβιασμοί αλλά και κατά συρροή δολοφονίες με κάθε τρόπο. Ακόμη, ευρύτατη και αδίστακτη χρήση του σεξ ως μέσου απόσπασης πληροφοριών. Ενώ έτσι έχουν τα πράγματα, ο πιο κολλητός τους φίλος είναι ο γείτονάς τους Σταν Μπίμαν, ο οποίος τυχαίνει να είναι πράκτορας του FBI στο Γραφείο Αντικατασκοπίας, ανυποψίαστος και αυτός για την πραγματική τους ταυτότητα.
Ο Νόα Έμεριχ, στο ρόλο του πράκτορα Σταν Μπίμαν
Οι δύο κατάσκοποι δεν είναι μόνοι τους. Ένα ολόκληρο αυτόνομο βοηθητικό δίκτυο της KGB επί αμερικανικού εδάφους επιστρατεύεται κάθε φορά που χρειάζεται. Εξαιρετικοί στους ρόλους των «συντονιστών» της KGB οι παλαίμαχοι ηθοποιοί Μάργκο Μάρτιντέϊλ και Φρανκ Λανγκέλα.
Δύο όχι και τόσο αθώα γεροντάκια…
Χωρίς η σύνδεση να είναι εμφανής, πολύ επιτυχημένα η υπόθεση μας περνά και στο χώρο της «Ρεζιντεντούρα», δηλαδή του μυστικού γραφείου της KGB στη σοβιετική πρεσβεία στην Ουάσιγκτον. Χρησιμοποιώντας στους σχετικούς ρόλους ηθοποιούς με μητρική τη ρωσική γλώσσα, παίρνει σπουδαίες ερμηνείες από αυτούς. Ξεχωρίζουν ο Ρωσο-αυστραλός Κόστα Ρόνιν, ο Ρωσο-αμερικανός Λεβ Γκορν και η Αφγανο-αμερικανίδα Ανέτ Μαχέντρου.
Στα άδυτα της Ρεζιντεντούρα της KGB (Ανέτ Μαχέντρου και Λεβ Γκορν)
Από την άλλη στο γραφείο του FBI παίρνουμε μια εικόνα για τις μεθόδους που χρησιμοποιούν προσπαθώντας να στριμώξουν τους σοβιετικούς. Οι δύο κόσμοι έχουν κάποιες επαφές μεταξύ τους προσπαθώντας να ξεγελάσουν ο ένας τον άλλο. Ως θεατές βλέπουμε πλήθος κατασκοπευτικών τεχνασμάτων και γκάτζετς, που χρησιμοποιούνται, προφανώς λόγω της θητείας του δημιουργού της σειράς στις μυστικές υπηρεσίες.
Η Ελίζαμπεθ «επί το έργον»…
Η ιστορία είναι τοποθετημένη λίγο πριν την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Οι πρωταγωνιστές δεν το ξέρουν αυτό και αγωνίζονται με πάθος για την υπεράσπιση της πραγματικής τους πατρίδας, ενώ ταυτόχρονα δίνουν την εικόνα των καλών αμερικανών πολιτών προς τα έξω. Τα θέματα που αγγίζουν είναι σημαντικά για την εποχή, που σημαδεύτηκε από την ψυχροπολεμική πολιτική του προέδρου Ρήγκαν: ο «Πόλεμος των Άστρων», ο βιολογικός πόλεμος, η τεχνολογία «στελθ», ο πόλεμος του Αφγανιστάν, ακόμη και το μυστηριώδες τότε «Άρπανετ», ο πρόδρομος του σημερινού διαδικτύου (το οποίο ξεκίνησε από στρατιωτική χρήση ως γνωστόν).
Ο Φίλιπ και η Ελίζαμπεθ, σε μια από τις πολλές μεταμφιέσεις τους.
Όμως εν τέλει οι «Americans» είναι μια σκοτεινή ανθρώπινη ιστορία. Οι δύο πρωταγωνιστές έχουν συχνά φλας μπακ από την προηγούμενη ζωή τους στη Σοβιετική Ένωση, άλλοτε νοσταλγικά και άλλοτε απωθητικά. Το πιο δύσκολο θέμα είναι ο χειρισμός των ανύποπτων παιδιών τους καθώς αυτά μεγαλώνουν. Το φιλμάρισμα είναι επίτηδες σκοτεινό και ατμοσφαιρικό, επιτείνοντας τη δραματική ατμόσφαιρα. Σε καμία σκηνή δεν υπάρχει το φως του ήλιου την ημέρα, ενώ όλα τα πλάνα από τη Ρωσία είναι ημίφωτα και χιονισμένα. Τα όσα συμβαίνουν έχουν ένταση άλλοτε φανερή και άλλοτε υπόγεια. Η σειρά ευτύχησε να έχει δύο καταπληκτικούς ηθοποιούς στους πρωταγωνιστικούς ρόλους.
Κέρι Ράσελ και Μάθιου Ρις, σε δύο μαεστρικές ερμηνείες.
Η Κέρι Ράσσελ δίνει ρέστα στο ρόλο της Ελίζαμπεθ, περιδιαβαίνοντας με άνεση όλο το ερμηνευτικό φάσμα, αλλάζοντας πρόσωπα και διατηρώντας τη γοητεία της ακόμη και στα πιο φρικτά εγκλήματα που διαπράττει. Ο Μάθιου Ρις, συμπληρώνει ιδανικά την ερμηνεία της. Πιο εύθραυστος, πιο ανθρώπινος από την αδίστακτη Ελίζαμπεθ, ο ρόλος του Φίλιπ του πηγαίνει γάντι και ο ίδιος τον υπηρετεί αριστοτεχνικά. Δεν είναι τυχαίο ότι και οι δύο μονοπώλησαν τα τηλεοπτικά βραβεία ερμηνείας τα τελευταία χρόνια. Αλλά και το υπόλοιπο καστ είναι εξαιρετικό. Ιδιαίτερη μνεία βέβαια για τη σπουδαία απόδοση του Νόα Έμεριχ, στο ρόλο του πράκτορα Σταν Μπίμαν, ενός χαρακτήρα με πολλά διλήμματα και προβλήματα.
H Κέρι Ράσελ, σε ένα βαρυσήμαντο ρόλο, μακριά από όσα πιο εύπεπτα είχε κάνει μέχρι τώρα στην καριέρα της.
Τέλος, η αναπαράσταση της εποχής των ’80ς είναι υποδειγματική και συμπληρώνεται σε πολλά επεισόδια με τραγούδια εκείνης της εποχής (όχι και τόσο προφανή χιτ, πράγμα πολύ καλό βεβαίως). Προς τιμήν των δημιουργών της η σειρά δεν πέφτει στην παγίδα να γίνει μια ακόμη αμερικάνικη σειρά με υπερπατριωτικές κορώνες. Αντίθετα, αντιμετωπίζει τους δύο κόσμους του Ψυχρού Πολέμου ισότιμα, δίνοντας βάρος στα πάθη των ανθρώπων που πιάστηκαν στα γρανάζια του. Αν αναρωτηθήκατε ίσως εάν η ιστορία αυτή βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα, η απάντηση είναι όχι. Παραταύτα, επειδή η ζωή είναι πάντα πιο μπροστά, πριν μερικά χρόνια και ενώ η σειρά ήδη παιζόταν στην τηλεόραση, εξαρθρώθηκε ένα παρόμοιο δίκτυο ρώσων κατασκόπων στις ΗΠΑ, όχι τόσο προχωρημένο βέβαια όσο αυτό της σειράς. Το κλείσιμο των «Americans» είναι αριστουργηματικό και μας αφήνει κάποιες άκρες για το μέλλον. Ίδωμεν…
Η ονομαστική γιορτή είναι ένα ιδιαίτερο ελληνικό έθιμο, άμεσα συνυφασμένο με τον κύκλο-εορτολόγιο της ορθόδοξης πίστης. Οι πάντες πιστεύοντες και μη στην Ελλάδα έχουν στην πλειοψηφία τους ονομαστική γιορτή και ασμένως δέχονται ευχές γι’αυτή ανεξάρτητα από το βαθμό της δικής τους θρησκευτικής πίστης. Στις υπόλοιπες ορθόδοξες χώρες (Βαλκανικές, Ρωσία κ.λ.π.) εξ όσων γνωρίζω έχουν μια ονομαστική γιορτή για το επώνυμο της οικογένειας και όχι για το βαπτιστικό όνομα κάθε ατόμου. Εμείς εδώ πάλι το έχουμε … δίπορτο καθώς γιορτάζουμε εξίσου βαρυσήμαντα και τα γενέθλια, τα οποία είναι η κυρίαρχη ατομική γιορτή παγκοσμίως. Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε μνήμες παιδικών χρόνων από ονομαστικές γιορτές στα σπίτια μας. Η μεγαλύτερη και πιο επίσημη ήταν αυτή του πατέρα. Φίλοι, συγγενείς και γείτονες περνούσαν για «επίσκεψη» προκειμένου να ευχηθούν και να πάρουν το κέρασμά τους συνήθως ένα ποτό (το βερμούτ ήταν παλιά για τις κυρίες καθιερωμένο, για τους άνδρες κάτι πιο «σκληρό» αλκοολούχο) και μαζί σοκολατάκι και γλυκό. Με την πάροδο του χρόνου εμφανίστηκε όλο και περισσότερο φαγητό στο κέρασμα με αποτέλεσμα η επίσκεψη εν πολλοίς να καταλήγει σε δείπνο-μπουφέ. Οι επισκέπτες έφερναν για τον εορτάζοντα κάποιο δώρο, συνήθως ποτό ή σοκολατάκια. Όλη η περίσταση είχε ένα χαρακτήρα γνήσιας κοινωνικότητας. Με την κυκλική επανάληψη του γεγονότος κάθε χρόνο σε επίπεδο γειτονιάς, οικογένειας, παρέας κ.λ.π.οι δεσμοί συσφίγγονται και υπάρχει μια σταθερή αφορμή συνεύρεσης. Στις μεγάλες γιορτές, οπότε γιορτάζει πολύς κόσμος οι επισκέψεις μπορεί να ήταν και 5-6 μέσα σ’ένα απόγευμα σε διάφορους εορτάζοντες. Το τηλέφωνο, όταν γενικεύτηκε η χρήση του έδωσε ένα καλό άλλοθι να διατυπώνονται οι ευχές από μακριά και να περιοριστούν οι επισκέψεις. Τέλος, ήρθε το ίντερνετ και όλα λέγονται με like, φατσούλες, αυτοκόλλητα και συντομογραφίες στο Facebook και το Instagram.
Οι περισσότεροι έχουμε όνομα που να «γιορτάζει». Υπάρχουν και αρκετοί, που φέρουν όμως ονόματα, που στερούνται αγίου ή γεγονότος, από τα περιλαμβανόμενα στο εορτολόγιο. Μερικές φορές στις περιπτώσεις αυτές, ιδίως παλαιότερα, κατά τη βάπτιση και ονοματοδοσία δινόταν και ένα δεύτερο όνομα «εφεδρικό» για να έχει το παιδί ονομαστική γιορτή. Ακόμη, την εποχή των γονέων μας η απόδοση και δεύτερου ονόματος κατά τη βάπτιση ήταν κανόνας και για άγνωστο λόγο δίδονταν δύο ονόματα, που έχουν και τα δύο ονομαστική γιορτή. Τη μητέρα μου για παράδειγμα τη βάπτισαν Ελισάβετ, έχει όμως και το εφεδρικό «Δήμητρα». Σημειωτέον ότι αυτά τα δεύτερα ονόματα ήταν ανεπίσημα και δεν φαίνονταν πουθενά σε επίσημα ληξιαρχικά έγγραφα. Είναι φυσικά διαφορετικό και μεταγενέστερο το φαινόμενο των και επίσημα διπλών ονομάτων, όπως π.χ. Άννα-Μαρία, Ελένη-Χριστίνα, στα οποία υπάρχει έστω μια οπτικοακουστική αισθητική. Επ’εσχάτων όμως, στα ύστερα μετανεωτερικά χρόνια που ζούμε, έχουν εμφανιστεί νέα σύνθετα ονόματα-ιδιοκτατασκευές, όπως Μαριακαίτη, Μαρισόφη, Ελενίκη, Γιωργιάννα, Μαριδώρα, Ελεάννα, Μαριλίλη, Ανναρέα, Γιωργανδρέας, Σπυραβάγγελος, Μαριβέρα. Όλα αυτά φυσικά εξαιτίας της «ανάγκης» (;) να στριμωχτούν τα ονόματα παππούδων και γιαγιάδων στο βαπτιστικό της εγγονής ή του εγγονού τους για να είναι όλοι ευχαριστημένοι (εκτός ίσως από το παιδάκι, που για όλη του τη ζωή θα υπόκειται σε bullying λόγω του περίεργου ονόματός του…) Ακόμη, συχνά απαντώνται ονόματα λουλουδιών (Μαργαρίτα, Βιολέτα κ.λ.π.), αρχαιοπρεπή ονόματα (Περικλής, Αριστομένης, Δημοσθένης, Ιππολύτη, κ.ο.κ.) ή ονόματα του καθολικού εορτολογίου (Ερνέστος, Ρομπέρτα, κ.λ.π.). Στις περιπτώσεις αυτές, οι φέροντες τα ονόματα αρκούνται στα γενέθλιά τους. Παραταύτα, η Εκκλησία της Ελλάδος πριν από 20 χρόνια εισήγαγε νέα ονομαστική εορτή την πρώτη ημέρα του Ινδικτιώνος (εκκλησιαστικού έτους – 1η Σεπτεμβρίου) και ορίστηκε τότε να εορτάζουν μερικές δεκάδες γυναικεία ονόματα, που δεν είχαν άλλη γιορτή. Οι περισσότερες γιορτές είναι σταθερές, υπάρχουν όμως και αυτές που είναι κινητές, λόγω του Πάσχα, με κυριότερη αυτή του Αγίου Γεωργίου.
Άλυτο μυστήριο αποτελεί το μέγα ζήτημα των θεομητορικών εορτών. Με άλλα λόγια πότε γιορτάζουν βρε παιδιά επιτέλους οι Μαρίες,οι Μάριοι, οι Παναγιώτηδες και οι Δέσποινες ; Ως πότε θα τρώμε παραπομπή για τα Εισόδια της Θεοτόκου, το Δεκαπεντάυγουστο ή (όπως το λέμε στα Τζουμέρκα) το «Οχτώημερο» (8 Σεπτεμβρίου- Η Γέννηση της Παναγίας); Δε θα ήταν άσχημο να βγει κάποτε μια εφαρμογή στο διαδίκτυο για να ξέρουμε… Εξάλλου το διαδίκτυο είναι ήδη κατάμεστο από ιστοσελίδες με εορτολόγια για κάθε πιθανό και απίθανο όνομα.
Χθες είχαμε τη γιορτή του Αγίου Δημητρίου και από εδώ και μετά ξεκινάει μια ξέφρενη σειρά διαδοχικών ονομαστικών εορτών που θα κρατήσει όλο το Νοέμβριο, θα κορυφωθεί το Δεκέμβριο με τις γιορτές γύρω από τα Χριστούγεννα και θα πάει μέχρι τα μέσα Ιανουαρίου. Αλλά και όλη η χρονιά είναι γεμάτη με ονομαστικές γιορτές-αφορμές να επικοινωνούμε μεταξύ μας και να λέμε στους αγαπημένους μας, συγγενείς και φίλους την ακατανόητη, ελαφρώς σουρεαλιστική, πλην όμως παραδοσιακή ευχή: » Να χαίρεσαι τ’ όνομά σου !!!»
Υπάρχει το γνωστό λεγόμενο για πολλούς παλαιούς κατοίκους της Πλάκας στην Αθήνα, οι οποίοι δεν έχουν ανέβει ποτέ στην Ακρόπολη, που βρίσκεται ακριβώς από πάνω τους. Εκτιμώ ότι κάτι παρόμοιο συμβαίνει (τηρουμένων των αναλογιών) και με τους κατοίκους της πόλης μας και το περιαστικό δάσος των Ιωαννίνων, που στεφανώνει τους λόφους της δυτικής πλευράς της. Έχω την αίσθηση πως σε ποσοστό ανάλογο με τον πληθυσμό της πόλης είναι ελάχιστοι αυτοί που έχουν περάσει από το θαυμάσιο χώρο του δάσους έστω και μια φορά και ακόμη λιγότεροι αυτοί που τον επισκέπτονται τακτικά. Ίσως να φταίει το γεγονός ότι για να ανέβεις έως εκεί είναι πιο απαιτητικό από το να πας μια βόλτα στην παραλίμνια περιοχή, στο Άλσος Πυρσινέλλα ή σε άλλους δημόσιους χώρους αναψυχής περισσότερο πολυσύχναστους και κεντρικούς, με καφετέριες και τα σχετικά. Έτσι, το περιαστικό δάσος μένει για τους πιο φυσιολάτρες, τους αθλούμενους, τους περιπατητές και τους λίγους, που αρέσκονται στην ξεχασμένη πλέον στην Ελλάδα συνήθεια του πικ νικ.
Το δάσος αυτό το έχω ζήσει όσο λίγες τοποθεσίες στη ζωή μου, για την ακρίβεια μεγάλωσα στις παρυφές του, καθώς το σπίτι μου ήταν για 22 χρόνια κάτω από αυτό στο ύψος της οδού Μεγ.Αλεξάνδρου και με τις παρέες μας παίζαμε εκεί μέσα. Ακόμα και σήμερα είναι ένας τόπος που συχνά επισκέπτομαι για άθληση. Υπήρχε εποχή που εκεί πηγαίναμε εκδρομή με το Δημοτικό Σχολείο (πράγμα εντελώς αδιανόητο σήμερα με την υστερική τάση για υπερπροστασία των παιδιών και τη συνακόλουθη αποκοπή τους από τη φύση…). Ακόμη, οι παλαιότεροι θα θυμούνται πως στο χώρο πάνω από το υπαίθριο θέατρο της Ε.Η.Μ. λειτουργούσε ζωολογικός κήπος με ζώα της ελληνικής πανίδας (λύκους, αλεπούδες, αρκούδες, κ.α.). Ο χώρος της Ε.Η.Μ. είναι ακόμη και σήμερα για τους περισσότερους το «σύνορο», πέρα από το οποίο δύσκολα θα προχωρήσουν και για μια βόλτα στο δάσος. Αν δεν έχετε επισκεφθεί ποτέ αυτό το κομμάτι παραδεισένιας φύσης, που βρίσκεται τόσο κοντά μας, σας έχω μια μικρή γνωριμία με το χώρο, με φωτογραφική τεκμηρίωση φυσικά.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1920 άρχισε να υλοποιείται ένα εκτεταμένο πρόγραμμα αναδασώσεων σε όλη την Ελλάδα για τη δημιουργία περιαστικών αισθητικών δασών από τη Δασική Υπηρεσία και τις κατά τόπους Φιλοδασικές Ενώσεις. Ανοίγω παρένθεση για να επισημάνω την απουσία μιας τέτοιας Ένωσης στα Γιάννινα (διορθώστε με αν κάνω λάθος). Πέρυσι στη Χίο είχα δει έκπληκτος τη φοβερή εθελοντική προσπάθεια, που κάνει η τοπική Φιλοδασική Ένωση, η οποία έχει αναδασώσει εκτεταμένα, περιφραγμένα γεωτεμάχια σε όλο το νησί και μάλιστα με τη χορηγία διαφόρων οικογενειών στη μνήμη τεθνεώτων προσώπων, των οποίων το όνομα δίδεται στην αναδασωθείσα έκταση. «Τροφή για σκέψη» που λέμε… Τότε λοιπόν, δημιουργήθηκαν διάφορα περιαστικά δάση σε πόλεις όπως η Άρτα, η Καβάλα, τα Τρίκαλα, το Αγρίνιο, η Ηγουμενίτσα κ.λ.π. , τα οποία βλέπουμε και σήμερα. Η συμβολή των δασών αυτών είναι μεγάλη στην αναβάθμιση του τοπίου και της ποιότητας ζωής αλλά και (κυρίως) στην αποτροπή των πλημμυρικών φαινομένων. Στο δικό μας περιστικό δάσος η αναδάσωση ξεκίνησε το 1928 και τελείωσε το 1936. Αυτό σημαίνει ότι τα δένδρα του έχουν ηλικία 80-90 ετών. Έργα της ίδιας εποχής είναι τα δασύλλια απέναντι στο Μιτσικέλι και στο Νησί της λίμνης Παμβώτιδας.
Το περιαστικό δάσος των Ιωαννίνων χωρίζεται από τους οδικούς άξονες σε τέσσερα τμήματα. Το πρώτο βρίσκεται πάνω από τον Ι.Ν. της Περιβλέπτου. Το δεύτερο από την πλατεία Ομήρου μέχρι τις εγκαστάσεις της Ε.Η.Μ. Το τρίτο, που είναι το μεγαλύτερο και αποτελεί το κύριο σώμα του δάσους φθάνει μέχρι το Νοσοκομείο Χατζηκώστα. Το τέταρτο είναι ένα μικρό κομμάτι που περιβάλλει το Νοσοκομείο Χατζηκώστα, που αρχικά είχε κτιστεί εκεί ως Σανατόριο (νοσηλευτήριο για τους φυματικούς, που χρειαζόντουσαν καθαρό αέρα). Το έδαφος του δάσους έχει μέση κλίση 60-65%, είναι βραχώδες ασβεστολιθικό και γενικά αβαθές, πράγμα που δημιουργεί κάποια προβλήματα, όπως θα δούμε στη συνέχεια. Ας κάνουμε όμως τη φωτογραφική βόλτα, που σας υποσχέθηκα.
Πάνω από το θέατρο της Ε.Η.Μ. έχει διαμορφωθεί ένας χώρος στάθμευσης, που αποτελεί και το σημείο εκκίνησης και τερματισμού για τους δρομείς. Στο σημείο αυτό υπάρχουν επίσης και όργανα γυμναστικής.
Μέσα στις διαδρομές υπάρχουν πινακίδες με τις αποστάσεις. Τα 9 χιλιόμετρα είναι η μεγαλύτερη μετρημένη διαδρομή. Ακόμη, πρόσφατα το Δασαρχείο τοποθέτησε στην εκκίνηση προειδοποιητικές πινακίδες για αποφυγή της επίσκεψης του χώρου όταν οι καιρικές συνθήκες είναι δυσμενείς. Αφορμή υπήρξε, δυστυχώς, ο τραυματισμός μιας αθλήτριας πέρυσι το χειμώνα από πτώση δένδρου.
Ξεκινώντας τη διαδρομή από την εκκίνηση έπειτα από περίπου 200 μέτρα έχει κανείς μια ανεμπόδιστη πανοραμική θέα της πόλης και της λίμνης.
Στη συνέχεια, αφού περάσουμε και τα τελευταία σπίτια, που βρίσκονται στο ύψος των «Σαράντα Σκαλιών», υπάρχουν δύο επιλογές. Η πρώτη είναι να συνεχίσει κανείς στο φαρδύ κεντρικό δρόμο του δάσους, που έπειτα από μια διαδρομή σχεδόν 3,5 χιλιομέτρων οδηγεί στην κορυφή του λόφου, εκεί που βρίσκεται το φυλάκιο του Δασαρχείου. Η δεύτερη επιλογή είναι να κατέβει κανείς κάτω δεξιά και να συναντήσει το παράλληλο μονοπάτι, που βρίσκεται χαμηλότερα, προς την πλευρά της πόλης. Ας πάμε από εκεί. Η διαδρομή είναι απίστευτη, όλες τις εποχές και ιδίως την άνοιξη. Μαγικά σκηνικά εκτυλίσσονται καθώς προχωράμε, με απόλυτα σκιερές αψίδες δένδρων, που θυμίζουν τα τοπία του » ‘Αρχοντα των Δακτυλιδιών».
Το δάσος αποτελείται από πεύκα, που είναι το κυρίαρχο είδος, λίγα κυπαρίσσια και διάφορα άλλα πλατύφυλλα, όπως ακακίες, δάφνες, κουτσουπιές, βελανιδιές, άγριες καρυδιές και συκιές. Παντού είναι διάχυτη η παρουσία του έρποντος και αναρριχητικού κισσού, που έχει καλύψει μεγάλες επιφάνειες του εδάφους και πολλούς από τους θεόρατους κορμούς των πεύκων. Έπειτα από περίπου 2,5 απολαυστικά χιλιόμετρα το μονοπάτι τελειώνει στο ύψος του Νοσοκομείου Χατζηκώστα.
Εκεί θα συναντήσει κανείς το φοβερό και τρομερό «Γολγοθά», μια διαδρομή γνωστή στους δρομείς για την προπονητική δυσκολία της. Πρόκειται για ενάμιση χιλιόμετρο ανηφόρας (που μπορείς να το κάνεις και πάνω από 2 χιλ. αν θες), που ξεκινά από το δρόμο μπροστά από το Νοσοκομείο και καταλήγει στην κορυφή του λόφου. Φυσικά ο «Γολγοθάς» μπορεί να γίνει και περιπατητικά και είναι γεμάτος θαυμάσια σημεία.
Το ανέβασμα του «Γολγοθά» από το Νοσοκομείο Χατζηκώστα (περίπου στα μισά της ανηφόρας).
Το τελικό κομμάτι του «Γολγοθά» καθώς ανηφορίζει και στρίβει αριστερά για το πολυπόθητο ίσιωμα.
Στο τέλος της ανηφόρας βρίσκουμε ξανά το φαρδύ κεντρικό δρόμο του δάσους που συνεχίζει για την κορυφή. Στο σημείο αυτό ο δρόμος κάνει μια φουρκέτα, στην οποία υπάρχει μια πέτρινη βρύση, που ευτυχώς λειτουργεί για να ξεδιψάμε, έστω και βανδαλισμένη από κάποιους φίλους του ΠΑΣ, που βρήκαν εκεί να εκφράσουν τα οπαδικά τους αισθήματα. Εκεί επίσης βρίσκεται η μεγαλύτερη συστάδα από γιγαντιαίες δάφνες, καθώς επίσης λίγο πιο ψηλά και όργανα γυμναστικής μαζί με ένα πίνακα για ασκήσεις, το μόνο που επέζησε από τις κατά καιρούς επιδρομές βαρβάρων… Ακόμη από εκεί μπορεί να εξέλθει κανείς από το δάσος με ασφαλτόδρομο και να κατηφορίσει προς το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία και τα Καρδαμίτσια.
Η φουρκέτα στο τέλος των 2 χιλ. του κεντρικού δρόμου, ανηφορίζει προς την κορυφήΌργανα γυμναστικής σε οριακή κατάσταση και με διακόσμηση υπέρ του ΠΑΣ και κατά της ΑΕΚ (για άγνωστο λόγο…)Ό,τι απέμεινε από τις πινακίδες με ασκήσεις γυμναστικής που είχαν τοποθετηθεί κάποτε…Όποιοι το έκαναν αυτό, ομολογουμένως «εκφράστηκαν» στο σωστό χώρο…Ένα μικρό δάσος με θεόρατες δάφνες
Συνεχίζοντας, φθάνουμε σε ένα πλάτωμα όπου είναι εγκατεστημένος ένας φάρος της Πολιτικής Αεροπορίας, από αυτούς με το κόκκινο φως, που υπάρχουν ολόγυρα στο Λεκανοπέδιο για να οριοθετούν τα υψώματα για τα αεροπλάνα, που προσεγγίζουν στο αεροδρόμιο των Ιωαννίνων.
Ακριβώς κάτω από το φάρο βρίσκεται ένα από τα πετρόκτιστα πολυβολεία, που υπήρχαν περιμετρικά σε διάφορα σημεία της πόλης. Θα ήταν ενδιαφέρον να μάθουμε από πότε χρονολογούνται και πόσα βρίσκoνται ακόμη στην περιοχή. Στο δάσος πάντως έχω εντοπίσει δύο από αυτά, εκτιμώ όμως ότι υπάρχουν περισσότερα.
Φθάνοντας στην κορυφή υπάρχει μια παιδική χαρά περιφραγμένη σε καλή κατάσταση και σε πολύ ωραίο σημείο. Ολόγυρα υπάρχουν τραπέζια για πικ νικ, τα οποία είναι σε μάλλον κακή κατάσταση και πρέπει να αντικατασταθούν.
Στην κορυφή του λόφου, σε υψόμετρο 620 μέτρων βρίσκεται το παλαιό πέτρινο φυλάκιο του Δασαρχείου. Δίπλα του έχει εγκατασταθεί μια από τις υπόγειες πυροσβεστικές δεξαμενές χωρητικότητας 500 κ.μ. νερού, ενώ από την άνοιξη μέχρι το φθινόπωρο υπάρχει παρουσία πυροσβεστικού οχήματος στο σημείο εκείνο. Ένα εκτεταμένο πυροσβεστικό δίκτυο έχει εγκατασταθεί τα τελευταία χρόνια με έξη συνολικά υπόγειες δεξαμενές και σωληνώσεις, πολλούς κρουνούς και σήμανση για τη θέση τους. Ακόμη υπάρχουν αλεξικέραυνα στα ψηλά σημεία για την αποτροπή έναρξης φωτιάς από κεραυνό. Την αποτελεσματικότητά τους διαπίστωσα πριν από μερικά χρόνια όταν ευρισκόμενος στο τερματισμό της διαδρομής πάνω από την Ε.Η.Μ. ένα καλοκαιρινό μεσημέρι με καταιγίδα ενόψει, άκουσα πάνω από το κεφάλι μου ένα σφύριγμα και είδα ένα κεραυνό να σκάει πάνω στο αλεξικέραυνο, που βρίσκεται πάνω από την Πλατεία Ομήρου. Just scary …..!!!
Το φυλάκιο του Δασαρχείου
Ο θόλος μιας από τις υπόγειες δεξαμενές
Μιλώντας για την προστασία του περιαστικού δάσους των Ιωαννίνων από τις πυρκαγιές θεωρώ, χωρίς να είμαι φυσικά ειδικός, ότι έχει γίνει μια σοβαρή προσπάθεια σε θέματα υποδομών, με όσα προαναφέρθηκαν. Όμως είναι να τρελαίνεσαι όταν βλέπεις μέσα στις πευκοβελόνες αποτσίγαρα… Απορώ πόση ανευθυνότητα και χαμηλό IQ πρέπει να έχει κάποιος για να σβήσει το τσιγάρο του σε τέτοιο έδαφος ; Να πάρει η ευχή δε γίνεται να σβήσεις το ρημάδι το τσιγάρο σου κάπου αλλού ;
Στον αντίποδα, ευχάριστη έκπληξη είναι η σε γενικές γραμμές καλή κατάσταση του δάσους σε σχέση με τα απορρίματα. Που και που θα δει κανείς κάποια μεμονωμένα σκουπίδια. Υπάρχουν σε αρκετά σημεία καλάθια απορριμάτων, τα οποία αδειάζονται, όχι με ιδιαίτερη συχνότητα είναι η αλήθεια. Ελπίζω η όχι τέλεια αλλά καλή κατάσταση στο θέμα αυτό να βελτιωθεί με τη συνδρομή όλων των επισκεπτών του χώρου και των αρμοδίων αρχών. Οι υποδομές αναψυχής παγκάκια, τραπέζια κ.λ.π., που τοποθετήθηκαν από το Δασαρχείο πριν από χρόνια, έχουν φάει τα ψωμιά τους και χρήζουν αντικατάστασης.
Εκτός από την παιδική χαρά, που είπαμε προηγουμένως ότι είναι σε αρκετά καλή κατάσταση, υπάρχουν δύο ακόμη περιμετρικά του δάσους -μία στην ανηφόρα της Αγίας Τριάδας και η άλλη στην οδό καπετάν Λεπενιώτη, μετά την Περίβλεπτο προς τη Δροσιά, που έχουν πνιγεί στα χόρτα και είναι αδύνατο να χρησιμοποιηθούν. Ερώτημα αποτελεί αν ανήκουν στην αρμοδιότητα του Δήμου ή του Δασαρχείου…
Το δάσος είναι ιδιαίτερα πυκνά φυτεμένο και το έδαφός του αβαθές. Τα πεύκα έχουν ψηλώσει πολύ και το φύλλωμά τους έχει περιοριστεί στην κορυφή τους. Όλα αυτά σημαίνουν πως αρκετά πεύκα πέφτουν λόγω ανεπαρκούς βάθους των ριζών τους, ιδιαίτερα όταν φυσούν δυνατοί άνεμοι το χειμώνα. Θέλει ιδιαίτερη προσοχή και καλύτερα να αποφεύγεται η επίσκεψη με τέτοιες συνθήκες.
Η αραίωση των δένδρων είναι κάτι το οποίο επιμελείται αρκετά συχνά το Δασαρχείο, ενώ κρίσιμο ζήτημα για την επιβίωση του οικοσυστήματος του δάσους είναι η ενίσχυσή του και με άλλα είδη πέραν των κυρίαρχων πεύκων. Είναι ελπιδοφόρο το γεγονός ότι ήδη έχουν κάνει την εμφάνισή τους αυτοφυή δενδράκια κουμαριάς, βελανιδιάς κ.α. είδη πλατυφύλλων, τα οποία δε μπόρεσα να αναγνωρίσω.
ΒελανιδιάΚουμαριά
Τα τελευταία χρόνια, έχουν αναπτυχθεί μέσα στο δάσος αυτοσχέδιες διαδρομές για ποδήλατο ΒΜΧ. Αρκετοί ατρόμητοι πιτσιρικάδες, που ασχολούνται με το ακροβατικό αυτό άθλημα, έχουν δημιουργήσει διάφορες λωρίδες για προπόνηση, οι οποίες προξενούν ίλιγγο με το να τις δεις και μόνο, όχι και να τις κατέβεις με ποδήλατο. Αυτονοήτως, πρέπει να προσέχουν πολύ, ακόμη περισσότερο, που όπως τους έχω δει, δε φορούν τίποτε για την προστασία τους (κράνος, καλύπτρες γονάτων και αγκώνων).
Αυτοσχέδια πίστα για άλματα ποδηλάτου ΒΜΧΑυτοσχέδια διαδρομή ποδηλάτου ΒΜΧ, βυθίζεται στην… άβυσσο με κλίση γύρω στο 80 % !!!
Ανάλογη προσοχή βεβαίως πρέπει να δείχνουμε και οι δρομείς, κυρίως στα στενά μονοπάτια, ιδιαίτερα στο πιο χαμηλό, που είναι ιδιαίτερα δύσβατα με πέτρες και ρίζες που εξέχουν. Από προσωπική εμπειρία μεταφέρω τις αρκετές «σαβούρες», που έχω φάει κατά καιρούς… Πάντως οι διαδρομές του δάσους μας αποτελούν εξαίρετη προπόνηση για ορεινούς αγώνες τρεξίματος, πράγμα που το ξέρουν και εκτιμούν οι δρομείς της πόλης.
Η πανίδα του περιαστικού δάσους περιλαμβάνει πτηνά της περιοχής όπως κίσσες και δεκαοχτούρες αλλά και σκιουράκια, τα οποία εμφανίστηκαν τα τελευταία 15 χρόνια. Ένα από αυτά μάλιστα κάποτε μου είχε βουτήξει το κλειδί του αυτοκινήτου, που το είχα ακουμπήσει στο καπό, νομίζοντας ότι είναι φαγώσιμο και ευτυχώς το άφησε λίγο πιο κάτω, όταν διαπίστωσε ότι δεν τρωγόταν…. Είναι πολλά χρόνια τώρα, που είχα συναντήσει και μια νυφίτσα, χωρίς έκτοτε να ξαναδώ τέτοιο ζώο. Την άνοιξη και το καλοκαίρι επίσης κάνουν την εμφάνισή τους οι εντυπωσιακές πεταλούδες της ποικιλίας Papilio machaon, που κινούνται κυρίως στα ψηλότερα τμήματα του λόφου.
Πεταλούδα Papilio machaon.
Να σας παρουσιάσω ακόμη το αγαπημένο μου δένδρο, ένα πεύκο με διχαλωτό κορμό, που το είχαμε βαφτίσει όταν είμαστε μικροί με το όνομα «Ο Θρόνος του Φαραώ». Έπειτα από τόσα χρόνια στέκει ακόμη εκεί πάνω στον κεντρικό δρόμο και θα το συναντήσετε στα δεξιά της διαδρομής.
Ο «Θρόνος του Φαραώ»
Εκτός από την ενδεικτική διαδρομή που περιέγραψα, υπάρχουν πολλές ακόμη μέσα στο δάσος, που μπορεί ο επισκέπτης να εξερευνήσει και να συνδυάσει μόνος του σε όλα τα τμήματα του δασικού ιστού πάνω από την πόλη. Η σήμανση των μονοπατιών είναι μια καλή ιδέα, που θα βοηθούσε στην επισκεψιμότητα του υπέροχου αυτού τοπίου. Το περιαστικό δάσος των Ιωαννίνων ως δημόσιος χώρος είναι εκεί δίπλα μας και μας περιμένει, σιωπηλό και πανέμορφο. Αν δεν το έχετε επισκεφθεί ποτέ, κάντε μια βόλτα και δεν θα χάσετε. Από εμάς ζητά μόνο την προσοχή και το σεβασμό μας. Τα όσα μας δίνει σε ανταπόδοση είναι πολύ περισσότερα και ανεκτίμητα.
H πρώτη φορά που είδα στη ζωή μου Κτηματολόγιο ήταν στον κινηματογράφο. Στην ταινία του Ρομάν Πολάνσκι «Τσάιναταουν» (1974), υπάρχει μια σκηνή, όπου ο πρωταγωνιστής ιδιωτικός αστυνομικός, που υποδύεται μοναδικά ο Τζακ Νίκολσον, ερευνά στο Κτηματολογικό Γραφείο της περιοχής Βάλεϊ στο Λος Άντζελες τους τίτλους ιδιοκτησίας κάποιων υπόπτων. Για κάποια αρκετά δευτερόλεπτα η κάμερα ζουμάρει σταθερά πάνω στον τόμο που κρατά και μπορεί κανείς να διακρίνει καθαρά τη δομή του φύλλου: αριθμός ακινήτου, θέση, περιγραφή, έκταση και διαδοχικά οι ιδιοκτήτες. Η συνέχεια της σκηνής είναι ότι σκίζει το φύλλο από το βιβλίο και το βάζει στην τσέπη του. Όντας τότε στο τρίτο έτος της Νομικής Αθηνών (η χρονιά είναι το 1983) μπορώ να πω ότι εντυπωσιάστηκα με την ύπαρξη ενός τέτοιου θεσμού, που δεν διαθέταμε τότε ως χώρα. Ας σημειωθεί ότι η υπόθεση της ταινίας εκτυλίσσεται στο μακρινό 1937, χωρίς αυτό να κάνει αίσθηση σε όσους γνωρίζουν την εκτός Ελλάδος πραγματικότητα, όπου το Κτηματολόγιο είναι κάτι δεδομένο και αυτονόητο για κάθε αναπτυγμένη ή λιγότερο αναπτυγμένη χώρα του πλανήτη. Για να μην πούμε φυσικά για το γνωστό στους νομικούς κύκλους περίφημο «Οθωμανικό Κτηματολόγιο», το οποίο υπήρχε και λειτουργούσε από την εποχή της Τουρκοκρατίας στις περιοχές που ενσωματώθηκαν στην Ελλάδα μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους. Θεωρώ κεφαλαιώδες λάθος της ελληνικής πολιτείας το γεγονός ότι δεν διατήρησε και δε συνέχισε τη λειτουργία του Κτηματολογίου αυτού, που ήταν ένα έργο έτοιμο. Έναν αιώνα μετά οι περιοχές που αφορούσε το Κτηματολόγιο πασχίζουν ασθμαίνουσες ν’αποκτήσουν κτηματολόγιο, ενώ τα οθωμανικά αρχεία έχουν βεβαίως μεταφερθεί στο Κτηματολόγιο της Κωνσταντινούπολης, όπου παλιότεροι συνάδελφοι είχε χρειαστεί να καταφύγουν για να βρουν στοιχεία για υποθέσεις τους, ιδίως δασικών διαφορών. Εντυπωσιακό επίσης είναι το έργο της κτηματογράφησης των Δωδεκανήσων, που έγινε επί ιταλικής κατοχής. Είχα την ευκαιρία να επισκεφθώ το Κτηματολογικό Γραφείο της Κω πριν από αρκετά χρόνια και δεν πίστευα στα μάτια μου: είναι αποτυπωμένο και καταγεγραμμένο μέχρι και το τελευταίο τετραγωνικό μέτρο του νησιού σε κάτι ασύλληπτης ακρίβειας χάρτες, που φυσικά φτιάχτηκαν σχεδόν πριν εκατό χρόνια με μέσα πολύ πιο πρωτόλεια από εκείνα της σημερινής τοπογραφικής επιστήμης (δορυφόροι, GPS κ.λ.π.).
Αν με ρωτήσει κανείς ποιό από τα μεγάλα έργα υποδομών χρειάζεται περισσότερο η Ελλάδα, θα απαντούσα χωρίς δισταγμό το Εθνικό Κτηματολόγιο. Καλοί και υπέροχοι οι αυτοκινητόδρομοι, το φυσικό αέριο, οι σιδηρόδρομοι και όλα αυτά αλλά το Κτηματολόγιο είναι η βάση για τα πάντα, κυριολεκτικά όμως. Μα τι, θα αναρωτηθεί κάποιος εκτός χώρου, δεν έχουμε Κτηματολόγιο; Η απάντηση είναι ότι έχουμε «λίγο Κτηματολόγιο» και χρειαζόμαστε «πλήρες Εθνικό Κτηματολόγιο». Η κτηματογράφηση στην Ελλάδα άρχισε στα μέσα της δεκαετίας του 1990. Έκτοτε το έργο έχει εκτελεσθεί σε επίπεδο κάλυψης της επικράτειας σε ποσοστό κάτω του 30%. Το ωραίο είναι ότι στο μνημόνιο (σε κάποιο από δαύτα) προβλέπεται πλήρης ολοκλήρωση του Εθνικού Κτηματολογίου μέχρι το 2020, πράγμα που ακούγεται ως νόστιμο ανεκδοτάκι, με τους ρυθμούς που πάει το πράγμα.
Τι φταίει όμως και δεν έχουμε ακόμη πλήρες Εθνικό Κτηματολόγιο, όπως όλος ο κόσμος ; Ας πούμε αρχικά ότι στην Ελλάδα ποτέ δεν ήταν δημοφιλής η ιδέα να ξέρουμε τι έχει ο καθένας και ιδιαίτερα το περίφημο Ελληνικό Δημόσιο. Από αρχαιοτάτων χρόνων είμαστε εναντίον του «πάνυ ακριβούς» για να χρησιμοποιήσω μια κλασική έκφραση του Θουκυδίδη. Όλα στο περίπου, όλα στο κάπου εδώ, κάπου πιο κεί και τα τοιαύτα. Όπως είναι φυσικό μια τέτοια νοοτροπία αποτελεί το «βιότοπο» για κάθε λογής καταπατητές και οικοπεδοφάγους δημοσίου τε και ιδιωτικού δικαίου. Και επειδή αυτές οι ιδιότητες (που θα έπρεπε με αυτές τις συνθήκες ενδεχομένως να αντιμετωπίζονται ως δραστηριότητες που φορολογούνται και ασφαλίζονται-θα είχε το κράτος τρελά έσοδα…) αποτέλεσαν «αιχμές» της οικονομικής ανάπτυξης σε αυτή τη χώρα, ήταν κρίμα να χαλάσει αυτή η τόσο παραδοσιακή εν τέλει ελληνική συνήθεια. Αλήθεια, πόσα ξενοδοχεία έχουν κτισθεί πάνω στον αιγιαλό, έτσι για να πούμε και ένα παράδειγμα, για να αφήσουμε τα εξοχικά σπίτια μέσα στα πρώην δάση κ.ο.κ. Έλα όμως που κάποτε αυτή η παλιο-Ευρώπη, που ατυχήσαμε να είμαστε μέλη της, μας υποχρέωσε να φτιάξουμε επιτέλους αυτό το περίεργο πράγμα που λέγεται Κτηματολόγιο. Και όχι μόνο μας υποχρέωσε, αλλά άκουσον άκουσον: μας χρηματοδότησε κιόλας για να το στήσουμε. Κακό του κεφαλιού της βέβαια. Και εξηγούμαι: Ενώ το Κτηματολόγιο ξεκίνησε ως έργο με χρηματοδότηση από την Ε.Ε., η τελευταία διαπίστωσε έπειτα από αρκετά χρόνια «ατασθαλίες» στην εκτέλεση του έργου και προέβη στην απένταξή του από την κοινοτική χρηματοδότηση !!!. Όπως θυμάμαι, όλα αυτά έγιναν προ κρίσης, όταν αρμόδιος ευρωπαίος επίτροπος ήταν ο Μισέλ Μπαρνιέ, που είχε κάνει μάλιστα σκληρές δηλώσεις επί του θέματος. Σκέπτομαι δύο πράγματα: α) ότι θα επρόκειτο για κάτι πολύ «χοντρό» για να γίνει απένταξη του έργου έτσι μπαμ και κάτω και β) είναι πολύ εντυπωσιακό το γεγονός ότι αυτές οι περίφημες «ατασθαλίες» δεν ερευνήθηκαν ποτέ -διορθώστε με αν κάνω λάθος. Με αυτά και αυτά, χωρίς το ευρωπαϊκό χρήμα το Κτηματολόγιο πάει με ρυθμούς πιο αργούς από τη χελώνα, βασιζόμενο μόνο σε ίδιους πόρους από τα τέλη και δικαιώματα που εισπράττει. Πριν από μερικούς μήνες ανακοινώθηκε ότι γίνεται πάλι προσπάθεια να ενταχθεί σε χρηματοδότηση από την Ε.Ε. και ότι οι επαφές βρίσκονται σε καλό δρόμο. Ας ελπίσουμε ότι είναι έτσι.
Kομίζει κανείς «γλαύκα εις Αθήνας» αν μιλήσει σχετικά με τα οφέλη του Κτηματολογίου. Ήδη τα βλέπουμε στα Κτηματολογικά Γραφεία που λειτουργούν. Ασφάλεια συναλλαγών, γρήγορη εξυπηρέτηση, μηχανοργάνωση. Όλα αυτά σε βάθος χρόνου βοηθούν οπωσδήποτε και την οικονομία. Τι θα μπορούσε να γίνει περισσότερο- πέραν της πλήρους κτηματογραφήσεως-; Θα ήταν σπουδαίο να υπάρχει πρόσβαση στο Εθνικό Κτηματολόγιο για έρευνα τίτλων μέσω διαδικτύου και μάλιστα, για όλες τις περιοχές της χώρας. Με ατομικούς κωδικούς εισόδου και μια ετήσια συνδρομή για να υπάρχει και ένα έσοδο. Πιθανότατα και έκδοση πιστοποιητικών και αντιγράφων μέσω διαδικτύου με ηλεκτρονική πληρωμή των τελών. Ακόμη, επειδή γίνεται λόγος για το «Περιουσιολόγιο Ακινήτων» του Υπουργείου Οικονομικών, αυτό μπορεί και πρέπει να αντικατασταθεί με το Κτηματολόγιο. Η διασύνδεση Υπουργείου Οικονομικών με το Εθνικό Κτηματολόγιο θα είναι αρκετή για την εικόνα της κατάστασης της ακίνητης περιουσίας κάθε πολίτη και μάλιστα με άμεση ενημέρωση, πράγμα που θα καταστήσει αχρείαστη την υποβολή εντύπου Ε9 κάθε χρόνο. Έτσι όπως είναι σήμερα τα πράγματα κάλλιστα μπορεί να βρει κανείς άλλα στο Κτηματολόγιο και άλλα στο Περιουσιολόγιο.
Ακούγεται τελευταία ότι θα αρχίσει η κτηματογράφηση της ελληνικής υπαίθρου. Όπως καταλαβαίνετε, θα γίνει της … «έκτακτης χρησικτησίας»… Τέλος πάντων όμως, η ημέρα που θα αρχίσει η λειτουργία και του τελευταίου Κτηματολογικού Γραφείου που προβλέπεται για την πλήρη κάλυψη της χώρας πρέπει να έρθει σύντομα. Κλείνοντας, τώρα που το σκέφτομαι, πρέπει να ξαναδώ το «Τσάιναταουν» γιατί δεν πρόσεξα εάν στο κτηματολογικό φύλλο που έβαλε στην τσέπη ο Τζακ Νίκολσον υπήρχαν βάρη ακινήτου. Πω, πω λάθος ασυγχώρητο για δικηγόρο !!!
Τα παλιά περιοδικά είναι μια ανεκτίμητη ιστορική πηγή σχετικά με την εποχή τους. Έχω μια μικρή συλλογή από τέτοια και κατά καιρούς ξεφυλλίζοντάς τα πέφτω πάνω σε κάτι απίθανα πράγματα. Από τα μικρά βιβλιοπωλεία της οδού Ιπποκράτους στην Αθήνα, συνήθιζα να αγοράζω παλιά τεύχη του National Goegraphic. Ένα από αυτά φέρει τη σημαδιακή ημερομηνία «May 1968» (ναι, ο περίφημος Μάης του ’68 !!!). Αποτελεί ωραία ειρωνία/σύμπτωση το γεγονός ότι στο ίδιο τεύχος υπάρχει άρθρο για την ιστορία της γένεσης του Παρισιού, την ίδια στιγμή που η γαλλική πρωτεύουσα καιγόταν από τις ταραχές εκείνου του σημαδιακού Μάη…
Μέσα στις σελίδες του εν λόγω τεύχους υπάρχει διαφήμιση της εταιρείας Philips, η οποία παρουσιάζει στο κοινό για πρώτη φορά τη νέα της επαναστατική εφεύρεση: την κασσέτα μουσικής !!!. Εκθειάζονται όλα τα πλεονεκτήματα του πρωτοποριακού νέου τρόπου ακρόασης και ηχογράφησης της μουσικής αναλυτικά. Αν σκεφθεί κανείς όντως για την εποχή της η κασσέτα ήταν μια πραγματική επανάσταση, που έκανε γενιές ολόκληρες από εκατομμύρια μουσικόφιλων να αγαπήσουν τη μουσική εξατομικευμένα και με πάθος, κουβαλώντας την εύκολα μαζί τους και διαμορφώνοντάς την όπως ήθελαν. Για την κασσέτα, επιφυλάσσομαι να αφιερώσω αρκετά ακόμη posts μιας και έχω την τιμή να διαθέτω μια μεγάλη συλλογή από αυτές. Προς το παρόν ιδού η διαφήμιση:
Στις επόμενες σελίδες βρίσκει κανείς δύο σελίδες με διαφημίσεις της «Ολυμπιακής Αεροπορίας». Η ΟΑ την εποχή εκείνη θεωρούνταν και ήταν μια από τις κορυφαίες εταιρείες παγκοσμίως με δίκτυο απευθείας δρομολογίων από την Αθήνα σε όλες τις ηπείρους εκτός από τη Ν.Αμερική. Ιδιοκτησίας ακόμη τότε του Αριστοτέλη Ωνάση, διαφήμιζε το γεγονός ότι στις πτήσεις της τα γεύματα δεν ήταν προπαρασκευασμένα, αλλά μαγειρευόντουσαν σε πλήρως εξοπλισμένη κουζίνα πάνω στο αεροσκάφος !!!. Ακόμη, ότι οι αεροσυνοδοί της φορούσαν στολές σχεδιασμένες από τον οίκο μόδας Σανέλ. Λέγεται ότι στα επόμενα μεγαλεπήβολα σχέδια του Ωνάση ήταν στις υπερατλαντικές πτήσεις να ψυχαγωγεί τους επιβάτες ζωντανή ορχήστρα. Τη συνέχεια της Ολυμπιακής την ξέρουμε τις επόμενες δεκαετίες. Οι διαφημίσεις αυτές είναι ο απόηχος ενός ενδόξου παρελθόντος που πέρασε γρήγορα και δυστυχώς ανεπιστρεπτί….
Πάντα με γοήτευαν τα αεροπλάνα. Πάντα αναρωτιόμουν όπως τα έβλεπα να διασχίζουν τον ουρανό από που να έρχονται και που να πηγαίνουν. Αυτοί οι σιωπηλοί αφ’ υψηλού διερχόμενοι γίγαντες τη νύχτα είναι ορατοί μόνο από το μπλε και κόκκινο φως που αναβοσβήνει στην άκρη των φτερών τους και τη μέρα σχηματίζουν γραμμές και σχήματα -δίνοντας και αφορμή για τις γνωστές … θεωρίες συνωμοσίας. Με τη βοήθεια της σύγχρονης τεχνολογίας μου λύθηκαν οι απορίες για την πορεία των αεροπλάνων που βλέπω, καθώς με διάφορες εφαρμογές που κυκλοφορούν μπορείς να δεις εκείνη τη στιγμή από το κινητό τηλέφωνό σου όλα τα στοιχεία της πτήσης, που περνά ψηλά πάνω από το κεφάλι σου. Έτσι διαπίστωσα διάφορα ενδιαφέροντα πράγματα, όπως για παράδειγμα ότι πάνω από τον εναέριο χώρο της Ηπείρου διέρχονται καμιά δεκαριά τουλάχιστον αεροδιάδρομοι με κατεύθυνση Βορρά-Νότου και Ανατολής-Δύσης και αντίστροφα. Είναι εντυπωσιακό ότι σχεδόν όλες οι πτήσεις με κατεύθυνση Ανατολής-Δύσης που περνούν πάνω μας σχετίζονται με τις Τουρκικές Αερογραμμές (Turkish Airlines/THY). Με αφετηρία το αεροδρόμιο Κεμάλ Ατατούρκ της Κωνσταντινούπολης η εν λόγω εταιρεία έχει πετύχει παγκόσμια κάλυψη δρομολογίων στις πέντε ηπείρους. Αυτό την καθιστά ένα πραγματικό μοχλό άσκησης πολιτικής από την τουρκική κυβέρνηση σε παγκόσμια κλίμακα, κυρίως δε στον Τρίτο Κόσμο. Πράγματι, δεν υπάρχει για παράδειγμα αφρικανική χώρα μικρή ή μεγάλη, η οποία να μη συνδέεται κατευθείαν με την Κωνσταντινούπολη. Έτσι λοιπόν πάνω από το Λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων βλέπω ότι περνούν οι πτήσεις της Turkish Airlines για προορισμούς όπως Ντακάρ (Σενεγάλη), Λάγκος (Νιγηρία), Ουαγκαντούγκου (Μπουρκίνα Φάσο), Νιαμέϊ (Νίγηρας), Μπαμακό (Μάλι), Γιαουντέ (Καμερούν), Λιμπρβίλ (Γκαμπόν), Αλγέρι, Καζαμπλάνκα (Μαρόκο), Τύνιδα κ.λ.π. ών ουκ έστιν αριθμός. Ακόμη συχνά πετυχαίνω την πτήση Κωνσταντινούπολη-Σάο Πάολο, που ως υπερατλαντική εκτελείται με τα γιγαντιαία Μπόϊνγκ 777. Εξυπακούεται επίσης ότι οι Τούρκοι έχουν κυριαρχήσει επίσης αεροπορικά στο χώρο της Κεντρικής Ασίας, που είναι και το «γήπεδό τους» (Τατζικιστάν, Τουρκμενιστάν και δε συμμαζεύεται…). Κατά τα λοιπά, στον άξονα Βορρά-Νότου από την περιοχή μας περνά σχεδόν το σύνολο όλων των πτήσεων από τις ευρωπαϊκές χώρες προς την Αίγυπτο (Κάιρο και ακόμη περισσότερο τα θέρετρα της Ερυθράς Θάλασσας Σάρμ ελ Σεϊχ και Χουργκάντα) και επίσης όλες οι πτήσεις μεταξύ της Αθήνας και των προορισμών σε Γαλλία, Ιταλία και Μ.Βρετανία. Τα καλοκαίρια επίσης διέρχονται πολλές πτήσεις τσάρτερ προς την Κρήτη και τη Ζάκυνθο. Που και που εμφανίζεται και κάποια αναπάντεχη «εξωτική» πτήση όπως Ριάντ-Νέα Υόρκη, Άμστερνταμ-Αντίς Αμπέμπα, Λονδίνο-Ναϊρόμπι, Παρίσι-Μαυρίκιος…. Αυτά διαδραματίζονται στους ουρανούς πάνω από τα Ιωάννινα, εάν αναρωτιέστε για την προέλευση των λευκών κουκίδων, που όχι δεν μας ψεκάζουν…
christospanos 